Το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας περιγράφηκε για πρώτη φορά το 1955 και είναι μια διατροφική διαταραχή στην οποία το άτομο καταναλώνει μεγάλο ποσοστό της ημερήσιας ενεργειακής πρόσληψης το βράδυ, είτε μετά το δείπνο είτε κατά τη διάρκεια νυχτερινών αφυπνίσεων. Οι έρευνες εκτιμούν ότι περίπου το 1,5% των ανθρώπων πάσχει από αυτό το σύνδρομο και είναι πιο συχνό σε άτομα με κατάθλιψη ή άλλες ψυχιατρικές διαταραχές.
Πιθανά συμπτώματα του συνδρόμου νυχτερινής υπερφαγίας μπορεί ναι είναι:
· Η κατανάλωση, συνήθως, τουλάχιστον πάνω από 25% των ημερήσιων θερμίδων μετά το δείπνο.
· Αφύπνιση κατά τη διάρκεια της νύχτας για κατανάλωση φαγητού, τουλάχιστον δύο φορές την εβδομάδα.
· Παράλειψη πρωινού ή απουσία πρωινής όρεξης.
· Εντονη επιθυμία για φαγητό μετά το δείπνο ή/και κατά τη διάρκεια της νύχτας.
· Αϋπνία τουλάχιστον τέσσερις με πέντε νύχτες την εβδομάδα.
· Η πεποίθηση ότι το φαγητό είναι απαραίτητο για την έναρξη ή την επιστροφή στον ύπνο.
· Καταθλιπτική διάθεση που επιδεινώνεται τις βραδινές ώρες.
· Υπάρχει πλήρης επίγνωση και συνειδητή κατανάλωσης τροφής, η οποία μπορεί να ανακληθεί. Σημαντικό κριτήριο που έρχεται σε αντιδιαστολή με την ασυνείδητη νυχτερινή κατανάλωση φαγητού.
Μελέτες δείχνουν ότι το σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας μπορεί να προκύψει όταν ο κιρκάδιος ρυθμός ενός ατόμου, ή το βιολογικό ρολόι του σώματος, αποτυγχάνει να συγχρονίσει τα πρότυπα ύπνου και γευμάτων μεταξύ τους. Συνήθως, οι σωστές διακυμάνσεις των επιπέδων στις ορμόνες που σχετίζονται με την όρεξη επιτρέπουν την ομαλή έκβαση του ύπνου χωρίς αφυπνίσεις λόγω πείνας.
Ωστόσο, τα άτομα με το σύνδρομο φαίνεται να έχουν χαμηλότερα επίπεδα λεπτίνης κατά τη διάρκεια της νύχτας. Η λεπτίνη είναι μια ορμόνη που προκαλεί αισθήματα πληρότητας, επομένως τα χαμηλότερα επίπεδα λεπτίνης τείνουν να αυξήσουν την όρεξη. Είναι πιθανόν, επίσης, να υπάρξουν αλλαγές και σε άλλες ορμόνες, όπως η γκρελίνη, η μελατονίνη, η κορτιζόλη και η ορμόνη διέγερσης του θυρεοειδούς, οι οποίες ρυθμίζουν τους κύκλους ύπνου – αφύπνισης, πείνας και στρες.
Το σύνδρομο δεν εκδηλώνεται λιγότερο ή περισσότερο με βάση το φύλο, την ηλικία ή την κοινωνικοοικονομική κατάσταση. Ομως φαίνεται να εμφανίζεται πιο συχνά σε άτομα με:
– Αλλες διατροφικές διαταραχές (υπερφαγία, βουλιμία).
– Κατάθλιψη.
– Αϋπνίες.
– Χαμηλή αυτοεκτίμηση.
– Ψυχιατρικές διαταραχές ή χρήση αντιψυχωτικών φαρμάκων.
– Κάπνισμα.
– Διαβήτη τύπου 2.
– Υπνικές άπνοιες.
Tο σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας μπορεί να επηρεάσει αρνητικά το σωματικό βάρος και την ποιότητα του ύπνου.
* Η παχυσαρκία και το σύνδρομο συνδέονται, αν και δεν έχουν όλα τα άτομα με σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας υπερβολικό βάρος. Ερευνες δείχνουν ότι η μακροχρόνια κατανάλωση φαγητού αργά τη νύχτα μπορεί να δικαιολογήσει γιατί οι ηλικιωμένοι που πάσχουν από το σύνδρομο είναι πιο πιθανό να είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Αλλες μελέτες έχουν βρει ότι το φαγητό μεταξύ 11 μ.μ. και 5 π.μ. το πρωί μπορεί να συνδέεται με την υψηλότερη αύξηση βάρους.
Επίσης, τα άτομα που νιώθουν ενοχές ή ντροπή για την υπερκατανάλωση τροφής μπορεί να περιορίσουν την πρόσληψη θερμίδων κατά τη διάρκεια της ημέρας και να προτιμούν να τρώνε τη νύχτα, όταν έχουν περισσότερη ιδιωτικότητα.
* Αν και οι έρευνες είναι περιορισμένες, οι μελέτες υποδεικνύουν ότι τα άτομα με σύνδρομο νυχτερινής υπερφαγίας μπορεί να βιώσουν κακή ποιότητα ύπνου λόγω των αφυπνίσεων για φαγητό κατά τη διάρκεια της νύχτας. Πιθανόν, επίσης, να κοιμούνται λιγότερο συνολικά, ή μπορεί να κοιμούνται αργότερα λόγω της κατανάλωσης φαγητού αργά το βράδυ.
Η αναγνώριση και η αποτελεσματική θεραπεία του συνδρόμου μπορεί να αποτελέσει σημαντικό αρωγό στην προσπάθεια καταπολέμησης ενός τμήματος της παχυσαρκίας. Δυστυχώς, η φαρμακευτική θεραπεία του συνδρόμου βρίσκεται σε εμβρυϊκό στάδιο, σήμερα, χωρίς κάποιο πρωτόκολλο θεραπείας. Τα στοιχεία δείχνουν ότι γνωσιακή συμπεριφορική θεραπεία σε συνδυασμό με φαρμακευτική αγωγή μπορεί να είναι αποτελεσματική.
Οι περισσότερες έρευνες για τη φαρμακευτική αγωγή έχουν επικεντρωθεί στους εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης σεροτονίνης (SSRIs).
Επιπλέον, εάν ένα άτομο με το σύνδρομο έχει, επίσης, μια διαταραχή όπως κατάθλιψη, οι γιατροί θα πρέπει να την αντιμετωπίσουν προτού ξεκινήσουν την αντίστοιχη θεραπεία του συνδρόμου. Αλλα θεραπευτικά σχήματα όπως η φωτοθεραπεία, η χορήγηση μελατονίνης, η προοδευτική μυϊκή χαλάρωση έχουν μελετηθεί δίνοντας κάποιες ενδείξεις για πιο αποτελεσματική θεραπεία μελλοντικά.
Υπάρχουν κάποιες διατροφικές οδηγίες οι οποίες μακροπρόθεσμα θα μπορούσαν να συμβάλουν στην καταπολέμηση της νυχτερινής υπερφαγίας:
* Μικρά και συχνά γεύματα, προκειμένου να καλύπτεται συνεχώς το αίσθημα της πείνας, να επέρχεται γρήγορος κορεσμός και να μειώνεται η ποσότητα φαγητού που καταναλώνεται το βράδυ.
* Προσεκτική επιλογή τροφίμων: στο ψυγείο καλό είναι να υπάρχουν περισσότερο τρόφιμα με χαμηλές θερμίδες που αποδίδουν γρήγορα ενέργεια και κορεσμό. Τέτοια τρόφιμα είναι τα φρούτα, τα λαχανικά, τα γαλακτοκομικά χαμηλών λιπαρών, το αβγό.
* Ελαφρύ γεύμα πριν τον ύπνο: η κατανάλωση ενός ποτηριού με γάλα ή γιαουρτιού με μέλι, ή τσάι με γάλα λίγο πριν πέσουμε για ύπνου έχει καταπραϋντικές ιδιότητες και μπορεί να μειώσει την πιθανότητα της νυχτερινής υπερφαγίας.
* Να αποφεύγονται στο σπίτι οι τροφές πλούσιες σε ζάχαρη και «κακά» λιπαρά όπως επεξεργασμένα γλυκίσματα, μικρά αρτοσκευάσματα τύπου βουτήματα, αλμυρά σνακ.
* Η αποφυγή υπερκατανάλωσης καφεΐνης, αλκοόλ και νικοτίνης.
* Η τήρηση ημερολογίου καταγραφής με όσα καταναλώνονται κατά τη διάρκεια της ημέρας και οι λόγοι που οδήγησαν στην πρόσληψη φαγητού κάθε φορά. Σε αυτό, μπορεί να σημειωθεί και η καθημερινή σωματική δραστηριότητα.
* Ελεγχος του βάρους μία φορά την εβδομάδα, έτσι ώστε να υπάρχει ο αυτοέλεγχος.
* Καθορισμός της συχνότητας και της ποιότητας των γευμάτων. Ετσι, είναι πιο εύκολο να ρυθμιστεί και ο κύκλος της πείνας και του κορεσμού.
* Συστηματική άσκηση.
Ευχαριστούμε για τη συνεργασία την κυρία Βίκυ Τζελέφα, διαιτολόγο-διατροφολόγο.
