Την περασμένη Κυριακή, στο Σικάγο, οι παριστάμενοι σε μια κατάμεστη αίθουσα σηκώθηκαν όρθιοι και άρχισαν να χειροκροτούν ενθουσιασμένοι. To ατελείωτο χειροκρότημα δεν αφορούσε την απονομή ενός Οσκαρ, μια ιδιαίτερα παθιασμένη ομιλία πολιτικού, την άψογη απαγγελία κάποιου συγγραφέα ή την απόδοση ενός μουσικού κομματιού. Το χειροκρότημα οφειλόταν στην ανακοίνωση στους συμμετέχοντες σε σημαντικό ιατρικό συνέδριο, των εξαιρετικών αποτελεσμάτων μιας νέας θεραπείας κατά του καρκίνου του μαστού. Ο Ρομπέρτο Μπουριόνι, ένας από τους έγκυρους ιολόγους της Ιταλίας, που διευθύνει εργαστήριο το οποίο αναπτύσσει μονοκλωνικά αντισώματα, περιγράφει τη σκηνή στην εφημερίδα «Repubblica», θεωρώντας πως το μέλλον για την αντιμετώπιση του καρκίνου, είναι ήδη εδώ. Και εξηγεί:
«Οταν αφαιρείται ο καρκίνος του μαστού, αναλύεται για να διαπιστωθεί εάν υπάρχουν μόρια στα κύτταρα που μπορούν να αποτελέσουν στόχους για συγκεκριμένα φάρμακα. Μεταξύ αυτών, ένας από τους πιο σημαντικούς ονομάζεται «υποδοχέας Her2″. Οταν το Her2 υπάρχει στα κύτταρα σε μεγάλες ποσότητες, στους ασθενείς δίνονται μονοκλωνικά αντισώματα (τα οποία ανήκουν στην ίδια οικογένεια φαρμάκων που χρησιμοποιούμε κατά της Covid) που συνδέονται με το Her2 και με αυτόν τον τρόπο βοηθούν το ανοσοποιητικό σύστημα να στοχεύσει ειδικά το καρκινικό κύτταρο. Σε πολλές περιπτώσεις, ωστόσο, δυστυχώς, το Her2 υπάρχει στα καρκινικά κύτταρα, αλλά σε μικρότερες ποσότητες: αυτή η θεραπευτική οδός καθίσταται ανέφικτη σε εκείνο το σημείο και πρέπει να χρησιμοποιηθούν άλλες στρατηγικές που δεν έχουν την ίδια αποτελεσματικότητα».
Το βροντερό χειροκρότημα που καταγράφηκε στο Σικάγο οφείλεται στα αποτελέσματα που προέκυψαν από ένα νέο φάρμακο το οποίο είναι ένα «ενισχυμένο» μονοκλωνικό αντίσωμα που δεσμεύεται στο Her2: ένα μόριο ικανό να καταστρέψει καρκινικά κύτταρα προσαρτήθηκε στο αντίσωμα. Οταν το αντίσωμα anti-Her2 δεσμεύεται στα καρκινικά κύτταρα, απελευθερώνει τη «βόμβα» και τα καταστρέφει με συγκεκριμένο και εντοπισμένο τρόπο. Ουσιαστικά, ο υποδοχέας Her2 χρησιμοποιείται ως δούρειος ίππος για να μεταφέρει μόρια ικανά να καταστρέψουν τα καρκινικά κύτταρα. Αυτό το «ενισχυμένο» αντίσωμα είναι πολύ αποτελεσματικό στη θεραπεία όγκων στους οποίους ο υποδοχέας Her2 εκφράζεται σε χαμηλότερες ποσότητες που προηγουμένως δεν μπορούσαν να καταπολεμηθούν με αυτήν τη στρατηγική και οι οποίοι τώρα έχουν μια νέα θεραπευτική προοπτική. Με άλλα λόγια, έπειτα από αυτό το χειροκρότημα, η ταξινόμηση των όγκων του μαστού δεν είναι πλέον η ίδια όπως ήταν πριν και σε περισσότερο από το 50% των περιπτώσεων – ακόμη και στις πολύ προχωρημένες – είναι διαθέσιμη μια νέα, πολύ πιο αποτελεσματική θεραπεία.
Σε αυτή την όμορφη ιστορία, ωστόσο, υπάρχει και ένα πολύ λυπηρό μέρος: οφείλουμε αυτή τη μελέτη στην οραματιστική ιδιοφυΐα ενός γιατρού, του Ισπανού Χοσέ Μπασέλγκα, ο οποίος δυστυχώς δεν μπόρεσε να λάβει αυτό το χειροκρότημα επειδή τον Μάρτιο του 2021, σε ηλικία 61 ετών, απεβίωσε μέσα σε λίγους μήνες από μια πολύ σπάνια κεραυνοβόλο νευροεκφυλιστική νόσο για την οποία δεν υπάρχει ακόμη θεραπεία. Το δεξί χέρι του Μπασέλγκα στο Memorial Sloan Kettering Cancer Center στη Νέα Υόρκη – η έδρα αυτών των μελετών – ήταν ο Μαουρίτσιο Σκαλτρίτι ο οποίος ήταν μεταξύ των πρώτων που παρατήρησε στο εργαστήριο τις εκπληκτικές αντικαρκινικές επιδράσεις του «ενισχυμένου» αντισώματος ακόμη και σε καρκινικά κύτταρα με χαμηλά επίπεδα Her2. Εξού και η ιδέα της δοκιμής αυτού του φαρμάκου σε ασθενείς με καρκίνο σε χαμηλά επίπεδα Her2, η επιτυχία της κλινικής δοκιμής και το χειροκρότημα στο Σικάγο, που θα μπορούσε να είναι το πρώτο μιας μεγάλης σειράς. «Στην πραγματικότητα», τονίζει ο Μπουριόνι, «γνωρίζουμε ήδη ότι αυτό το «ενισχυμένο» αντίσωμα θα μπορούσε να είναι αποτελεσματικό και έναντι άλλων καρκίνων όπως του στομάχου, του πνεύμονα και άλλων οργάνων. Κλινικές μελέτες βρίσκονται σε εξέλιξη και υπάρχουν συγκεκριμένες ελπίδες ότι άλλοι καρκίνοι, ακόμη και σε πολύ προχωρημένο στάδιο, θα μπορέσουν να καταπολεμηθούν με αυτή τη νέα στρατηγική».
Πρόκειται για μια εξαιρετική ανακάλυψη, που ανοίγει νέες προοπτικές για εκατοντάδες χιλιάδες ασθενείς σε όλο τον κόσμο. Για τουλάχιστον τους μισούς ασθενείς με καρκίνο του μαστού (και στο εγγύς μέλλον πιθανώς και για ασθενείς με άλλους καρκίνους, ακόμη και σε προχωρημένο στάδιο) ανοίγονται νέες και συγκεκριμένες ελπίδες.
