Άρθρο Γνώμης του Ευάγγελου Αθανασιάδη*

Εν πρώτοις να εκφράσουμε τα βαθειά συλλυπητήρια στις οικογένειες των θυμάτων. Συλλυπητήρια σε οικογένειες με πολλαπλά κτυπήματα, ανθρωπίνων απωλειών και συνακόλουθα με απανωτές υλικές και συναισθηματικές απώλειες και ζημίες.

Και δυστυχώς, στο Ελληνικό κράτος, τα ακολουθούντα αρχικά δευτερεύοντα, θα γίνουν τυραννικότερα των πρωτευόντων και σημαντικών.

Να ευχηθούμε καλό κουράγιο και δύναμη, αλλά και το κράτος να απαλλαγεί από τα γνωστά σύνδρομα αναλγησίας του.

Τα βαθειά μας λοιπόν συλλυπητήρια, που δυστυχώς η Κυβέρνηση απέφυγε να εκφράσει, γεγονός δυσεξήγητο, απολίτιστη, απρεπής και αντικοινωνική συμπεριφορά, ακατανόητο. Αυτό θα την ακολουθεί, θα τους βαρύνει και θα τους χαρακτηρίζει.

Αρθογραφία

Η αρθογραφία ως κύριο σκοπό έχει να κρίνει τα κακώς κείμενα, πάντα με σκοπό να προκύπτουν προτάσεις και προσπάθεια βελτίωσης.

Έτσι συνήθως καταλήγουμε να κρίνουμε σκληρά, κυρίως την κυβέρνηση, σαν κύριο φορέα δράσεως και ενεργειών.

Αλλά πάντα πρέπει να υπηρετείται η αλήθεια. δεν πρέπει να γίνεται άκριτη, άκρατη και άσκοπη κριτική, απλώς για την εξυπηρέτηση στείρου αντιπολιτευτικού λόγου.

Ατυχήματα και ευθύνες.

Τις ημέρες αυτές πολύς λόγος γίνεται, για ευθύνες πρόληψης του κακού και για την μη εκκένωση της περιοχής.

Από την διερεύνηση των ατυχημάτων έχει αποδειχθεί ότι ποτέ ένα ατύχημα δεν είναι συνέπεια ενός λάθους ή μιας παράληψης ή παράβλεψης μιας μόνο δυσμενούς παραμέτρου. Συνήθως είναι συνδυασμός 5-7 λαθών ή δυσμενών παραγόντων.

Εάν αυτός ο συνδυασμός είναι σειρά παραλήψεων και λαθών υπάρχει ανθρώπινη ευθύνη. Εάν είναι συγκυρία εξωγενών παραγόντων μη δυναμένων να προβλεφθούν και προληφθούν, …τότε είναι «θεομηνία», δεν μπορεί να στοιχειοθετηθεί ανθρώπινη ευθύνη και παράληψη, … όπως λέει ο Λαός «ήταν θέλημα Θεού»… (Αν και ο Θεός, σαν πανάγαθος, έχει μόνο αγαθές εκδηλώσεις).

Κλασικό παράδειγμα στην νομική θεωρεία είναι: Εάν στην Εθνική οδό κινούνται πολλά αυτοκίνητα, και πέσει ένας μετεωρίτης σε ένα από αυτά, δεν μπορεί να αναζητηθεί ατομική ευθύνη του οδηγού ή υπηρεσιακή ευθύνη της πολιτείας ή των αρμοδίων παραγόντων της.

Στην προκειμένη περίπτωση, συνυπήρχαν τουλάχιστον 8 ιδιαίτατοι υπερβολικοί παράμετροι, που ξέφευγαν από την καλώς νοούμενη πρόγνωση –πρόβλεψη.

Χαρακτηριστικά της φωτιάς:

Η φωτιά είχε δύο φάσεις. Μία 1η Φάση, μέχρι δυτικά Λεωφ. Μαραθώνος, με χαρακτηριστικά και εκτίμηση ήπιας και ασφαλούς, συνηθισμένης και ελεγχομένης φωτιάς.

Και μία 2η Φάση, από την Λεωφ. Μαραθώνος και μετά, με χαρακτηριστικά ανεξέλεγκτα, αστραπιαία, απρόβλεπτα και καταστροφικά.

Το χρονικό της φωτιάς.

Φάση 1^η.

4:55μμ, Ώρα έναρξης της φωτιάς. Έως την ώρα αυτή δεν είναι καν απειλή.

5:05μμ, θεωρείται περιορισμένη εστία και ξεκινάει η επέμβαση, σε ένα γνωστό μέρος, που έχει δώσει πολλές φωτιές στο παρελθόν.

5:55μμ, είναι στον Βουτσά και κατευθύνεται προς Διόνυσο, με 4 μποφόρ, χωρίς ιδιαίτερα χαρακτηριστικά. Δεδομένα γνωστά και πολυειδομένα και στο παρελθόν. Υπήρχε άνεση και ευνοϊκές προβλέψεις για την αντιμετώπισή της. Έως την ώρα αυτή δεν είναι απειλή για το Μάτι.

Φάση 2^η.

5:55-6:00μμ, δυτικά της Λεωφ. Μαραθώνος. Εκεί αλλάξαν όλα. Κατεύθυνση και ταχύτητα του ανέμου. Πηγαίνει προς το Μάτι, με απίστευτη ένταση.

6:00-6:05μμ, φτάνει και περνάει την Λεωφ. Μαραθώνος.

6:15μμ, φτάνει στο Μάτι και στην Θάλασσα. Η τραγωδία έχει συντελεστεί.

Από τις 6:00-6:05 ο κόσμος είχε προσωπική εμπειρία του κινδύνου. Δεν είχαν ανάγκη ειδοποιήσεως. Ήξεραν καλύτερα από τον οποιονδήποτε ότι κινδύνευαν. Ο κόσμος ενήργησε, αλλά με τις συγκεκριμένες συνθήκες δεν είχαν δυνατότητες αντιδράσεως, δεν είχαν χρόνο, δεν υπήρχαν πρακτικές λύσεις. Οι δυνατότητές τους για σωτηρία ήταν μηδαμινές έως ανύπαρκτες. Και χρονικά δεν ήταν δυνατή ούτε και η καθοδήγησή τους.

Δυσμενείς παράμετροι και συγκυρίες.

1^η. Η φωτιά έδειχνε πως πήγαινε προς Διόνυσο και άλλαξε ξαφνικά κατεύθυνση και ταχύτητα στην 2^η Φάση. Προς Διόνυσο στην 1^η Φάση, πήγαινε με μικρές ταχύτητες, σε ξανακαμένα και εκτός πυκνοκατοικημένων περιοχών, δίνοντας άλλες ευνοϊκές εκτιμήσεις, δυνατότητες και τρόπους ενέργειας, αντίδρασης και δράσης.

2^η. Στην περιοχή δεν φύσηξε ποτέ στο παρελθόν δυτικός άνεμος, δημιουργώντας αδυναμία καθορισμού της περιοχής Μάτι σαν κινδυνεύουσας και προς εκκένωση περιοχής.

3^η. Καμία υπόνοια για κίνδυνο στο Μάτι, από τα γνωστά χαρακτηριστικά της περιοχής, όπως και τόσες άλλες φορές, τα προηγούμενα χρόνια.

4^η. Η ταχύτητα του αέρα και η ποιότητα και ποσότητα της εύφλεκτης ύλης έδωσαν μία τεράστιας ταχύτητας μετάδοση της φωτιάς, και μάλιστα με γλώσσες παράλληλες με το έδαφος σε ένα ύφος πάνω από 4μέτρα και έως 12 μέτρα, που μαζί με το έδαφος (που λειτουργούσε σαν ανακλαστήρας), λειτούργησαν σαν θάλαμος καμινιού, ανεβάζοντας υπερβολικά την θερμοκρασία, με αποτέλεσμα την ενίσχυση της φωτιάς (φαινόμενα πυρόλυσης) και να προξενεί πρωτοφανείς απώλειες (απανθράκωση) και ζημίες (συνεπικουρούντων και άλλων παραμέτρων, βρέθηκαν λειωμένα αλουμίνια, που έχει σημείο τήξης τουλάχιστον 660^Ο C)

5^η. Η φωτιά προσέγγισε, για πρώτη φορά, κάθετα την Λεωφ. Μαραθώνα, αποστερώντας από τα επίγεια τμήματα κάθε δυνατότητα ενεργείας. Τα επίγεια τμήματα δεν μπορούν να ενεργήσουν μετωπικά στην φωτιά. Και ειδικά με τέτοια τεράστια θερμικά φορτία, δεν μπορεί να σταθεί άτομο κοντύτερα από 180μέτρα και για περισσότερο από 1λεπτό. Τα τμήματα κατάσβεσης προβλέπεται να ενεργούν στο πλευρό ή στα νώτα της φωτιάς. Όταν το μέτωπο της φωτιάς πλησιάζει την Λεωφ. Μαραθώνος υπό γωνία (όπως σε άλλες περιπτώσεις), ο δρόμος είναι άριστη αντιπυρική ζώνη και γραμμή ανάσχεσης της φωτιάς, δίνοντας το πλευρό και τα νώτα της στα τμήματα που ενεργούν επί της λεωφόρου.

6^η. Επικρατούσαν 9-11 μποφόρ, πράγμα πρωτόγνωρο, που δεν επέτρεπαν καμία ενέργεια των εναερίων μέσων, που ήταν τα μόνα που θα μπορούσαν να ενεργήσουν.

7^η. Τα 9-11 μποφόρ, δημιουργούσαν αστραπιαία μετάδοση της φωτιάς, με ακραία φαινόμενα αυταναφλέξεων (φαινόμενα πυρόλυσης), με αποτέλεσμα πρωτόγνωρες ζημίες και απώλειες υγείας και ζωών.

8^η. Η ρυμοτομία της περιοχής, σε σχέση με την συγκεκριμένη κατεύθυνση της φωτιάς, οδηγούσε τον διαφεύγοντα προς την φωτιά. Οι δρόμοι διαφυγής προς την Λεωφ. Μαραθώνος, έχουν δυτική κατεύθυνση, δηλ. ακριβώς προς τη φωτιά.

9^η. Η περιοχή δεν είχε ξανακαεί, με αποτέλεσμα να υπάρχει πολύ μεγάλη ποσότητα ξερής και εξαιρετικής ευφλεξιμότητας καύσιμης ύλη.

10^η. Η τεράστια ποσότητα εύφλεκτης ύλης, είχε σαν αποτέλεσμα την έκλυση τεράστιου θερμικού φορτίου.

11^η. Η τοπογραφία της περιοχής δύσκολη, δεν υπάρχουν παρά ελάχιστοι διέξοδοι προς την Θάλασσα, καθώς η ακτογραμμή έχει πολλά δύσβατα κι απόκρημνα σημεία και ελάχιστες και μικρές παραλίες. Οι δρόμοι στενοί, έως και μονοπάτια.

12^η. Η ταχύτητα μετάδοσης της φωτιάς τεράστια. Στον χρόνο 5:55 έως 6:05 ή και έως 6:15 δεν είναι δυνατόν να ζητηθεί να λειτουργήσει κανένας μηχανισμός εκκενώσεως ούτε σε συγκροτημένα και εκπαιδευμένα στρατιωτικά τμήματα.

Συγκεντρωτική αξιολόγηση των παραγόντων.

1.Οι παράγοντες 1-8 είναι εξωγενείς και πρωτόγνωροι για την περιοχή παράγοντες, που δεν είναι δυνατόν να προβλεφθούν και προληφθούν με βάση την επιστήμη και την κρατούσα γνώση, εμπειρία και πρακτική.

2.Οι παράγοντες 9-11 μπορούσαν να έχουν χαρτογραφηθεί, κατατάσσοντας την περιοχή σε υψηλής επικινδυνότητας, που λίγο πολύ αυτό ήταν γνωστό.

3.Οι παράγοντες 9-11 αν και δεν αποτελούν απρόβλεπτη παράμετρο, σε συνδυασμό όμως με τους προαναφερθέντες 1-8 αποτελούν μία συνολική συγκυρία-σύμπτωση παραγόντων, με μη προβλέψιμα τόσο υψηλής καταστροφικότητας συμβάντα και αποτελέσματα.

Περί εκκενώσεως

Τα περί εκκενώσεως είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο και ίσως αποτελέσει αντικείμενο ενός άλλου άρθρου. Η «εκκένωση» δεν είναι μια απλή ενημέρωση του τύπου «κινδυνεύετε, φύγετε».

Είναι ένα σχέδιο, μια ολόκληρη επιχείρηση με μηχανισμό ενημέρωσης, καθοδήγησης προς συγκεκριμένους χώρους, με συγκεκριμένους ρυθμούς, με συγκεκριμένη ροή, σε συγκεκριμένους χρόνους και πρόβλεψη της περεταίρω διαχείρισης αυτού του κόσμου και πολλά άλλα και μάλιστα με πολλές ακριβείς λεπτομέρειες. Προαπαιτεί έγκαιρη και σωστή εκτίμηση και σημαντικό χρόνο για το στήσιμο και την ορθή εκτέλεσή του.

Αποσπασματική και εκ των ενόντων εκτέλεση εκκενώσεως περιοχής, δεν ονομάζεται εφαρμογή σχεδίου εκκένωσης, αλλά «ο σώζων εαυτόν σωθήτω», όπερ και εγένετο, και είναι γνωστό ότι εγκυμονεί μεγάλους κινδύνους.

Τη στιγμή που διαπιστωνόταν ότι κινδυνεύει το Μάτι, στις 6:00μμ, οι κάτοικοι δεν χρειαζόταν καμία επί πλέον ειδοποίηση. Ήξεραν καλύτερα από τον οποιονδήποτε ότι κινδυνεύουν, αλλά με τις συγκεκριμένες συνθήκες ήταν αργά. Οι δυνατότητές τους για σωτηρία μηδαμινές έως ανύπαρκτες.

Υπάρχει ευθύνη

Η εκτίμηση της κατάστασης ήταν άλλη από το αποτέλεσμα. Άρα, εκ του αποτελέσματος, ήταν εσφαλμένη.

Εδώ είναι το λεπτό σημείο. Η εκτίμηση των παραγόντων έως την 5:55 ή και 6:00μμ, κατά κοινή παραδοχή, οδηγούσε σε ορθό συμπέρασμα ελεγχόμενης κατάστασης, και ότι δεν κινδυνεύει το Μάτι.

Η αλλαγή των παραμέτρων, μετά την ώρα αυτή, σε απρόβλεπτη κατεύθυνση αλλά και κυρίως ένταση, έκαναν κάθε προηγουμένη πρόβλεψη λανθασμένη.

Μπορούσε να γίνει ταχύτερη, σωστότερη, και ακριβέστερη εκτίμηση;… Αυτό είναι το μόνο ουσιαστικό και πραγματικό ερώτημα!… Εδώ κρίνονται οι διοικήσεις!…

Η απάντηση, όσο και εάν δεν μας αρέσει, είναι μονολεκτική και είναι: Όχι!…

Και επομένως δεν μπορεί να αποδοθεί ευθύνη για κάτι που αποδεδειγμένα δεν μπορούσε να γίνει ή να προβλεφθεί και προληφθεί.

Βέβαια υπάρχει η γενική ευθύνη των αρμοδίων και της Κυβέρνησης. Δυστυχώς έτυχε σε αυτούς. Στον στρατό είναι νομοθετημένη η αρχή: «Ο διοικητής είναι υπεύθυνος για ότι πράττει ή παραλείπει να πράξει η Μονάδα του».

Πόσα έπρεπε να γίνουν νωρίτερα είναι μία ατέλειωτη λίστα πραγματικών αναγκαιοτήτων, ενεργειών και υποχρεώσεων, καταχωνιασμένων στα χρονοντούλαπα των υπηρεσιακών παραγόντων. Δυστυχώς η βόμβα έσκασε σε αυτούς, που καυχησιολογούσαν, αυταπατώμενοι, με λόγια παχιά και βαρύγδουπα.

Ξεκίνησε από ένα συνηθισμένο, αναμενόμενο, εποχικό συμβάν και μετατράπηκε σε ατύχημα, δυστύχημα, Θεομηνία, Τραγωδία, Συμφορά!…

Ας ευχηθούμε να σταματήσει εδώ.

*Ο Ευάγγ. Αθανασιάδης είναι Συνταγματάρχης ε.α.