Η θέση της γερμανικής προεδρίας για ήπιες κυρώσεις στην Τουρκία, φαίνεται πως υπερίσχυσε στη σύνοδο κορυφής της Ευρωπαϊκής Ενωσης, μετά τη συμφωνία στην οποία κατέληξαν τις πρώτες μεταμεσονύχτιες ώρες οι 27, επί του κειμένου συμπερασμάτων.
Πρόκειται για μια συμβιβαστική λύση ανάμεσα στα δύο στρατόπεδα που έχουν διαμορφωθεί στους κόλπους της ΕΕ απέναντι στην Τουρκία.
Υιοθετήθηκε πιο σκληρή γλώσσα κατά της Άγκυρας, αλλά τυχόν απόφαση για άμεσες κυρώσεις, μετατίθεται στην σύνοδο κορυφής του Μαρτίου. Η ΕΕ διεύρυνε τον κατάλογο με τα πρόσωπα στα οποία θα επιβληθούν οι κυρώσεις, καταδικάζει τις προκλητικές ενέργειες της Άγκυρας, αναφέρεται στη δραστηριότητα του Oruc Reis και ζητά να υπάρξει αποκλιμάκωση της έντασης για να αρχίσουν οι διμερείς επαφές Ελλάδας-Τουρκίας.
Το κείμενο διαμορφώθηκε ύστερα από έντονες συζητήσεις και διαβουλεύσεις που κράτησαν έως τις πρώτες πρωινές ώρες στις Βρυξέλλες.
Οι αλλαγές σε σχέση με το προσχέδιο που δεν ικανοποιούσε την Αθήνα, δείχνουν ότι η Ευρώπη που κάνει ένα βήμα τη φορά – όπως έλεγαν χαρακτηριστικά κυβερνητικές πηγές – έκανε το ίδιο και σ’ αυτό το Συμβούλιο: «Ακόμα ένα βήμα που αποτελεί μια ισχυρή προειδοποίηση προς την Τουρκία ν’ αλλάξει συμπεριφορά».
Οπως επισημαίνουν οι ίδιες πηγές, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο αποφάσισε κυρώσεις κατά της Τουρκίας, διευρύνοντας τη λίστα των προσώπων και των οντοτήτων που εμπλέκονται στις παράνομες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο».
Οι τελικές αλλαγές σε σχέση με το αρχικό προσχέδιο του κειμένου συμπερασμάτων που είχε διαρρεύσει ικανοποιούν την Αθήνα, η οποία έδωσε μάχη προς αυτή την κατεύθυνση. Όμως, στο κείμενο υπάρχουν εμφανώς στοιχεία που το εξισορροπούν κι αποτυπώνουν την αντίδραση συγκεκριμένων χωρών στο ενδεχόμενο επιβολής κυρώσεων σε βάρος της Άγκυρας.
Εκτός της Γερμανίας, στο ίδιο μήκος κύματος κινήθηκαν Ιταλία, Ισπανία, Πολωνία, Μάλτα και Ουγγαρία. Αντιθέτως, υπέρ των ελληνικών – και κυπριακών – θέσεων τάχθηκαν Γαλλία, Αυστρία, Ολλανδία, Βέλγιο, Λουξεμβούργο, Σλοβενία, Ιρλανδία και Δανία.
Η Γερμανία από την αρχή είχε δείξει απρόθυμη να προχωρήσει σε «σκληρές» κυρώσεις κατά της Άγκυρας, εξαιτίας πολλών παραγόντων όπως επισημαίνουν αναλυτές. Το προσφυγικό και ο ρόλος που διαδραματίζει η Τουρκία, στο θέμα αυτό, ήταν ένας από τους παράγοντες.
Υπάρχουν επίσης πολύ ισχυροί οικονομικοί κι εμπορικοί δεσμοί μεταξύ Γερμανίας και Τουρκίας. Πολλές επενδύσεις, ισχυρό εμπόριο και αμυντικές συμφωνίες.
Χαρακτηριστικό είναι ότι στο κείμενο συμπερασμάτων, τονίζεται ότι «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επαναβεβαιώνει το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ για την ανάπτυξη συνεργασίας και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Η προσφορά θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, με προϋπόθεση ότι η Τουρκία θα δείξει ετοιμότητα να προωθήσει γνήσια συνεργασία με την Ενωση και τα κράτη μέλη και να επιλύσει διαφορές μέσα από τον διάλογο και σύμφωνα με το διεθνές δίκαιο».
Αυτή η «ατζέντα θα μπορούσε να εκταθεί στα πεδία της οικονομίας, του εμπορίου, επαφές ατόμων, υψηλού επιπέδου διάλογο και συνεχή συνεργασία στα θέματα της μετανάστευσης».
Ταυτόχρονα, «το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία που έχει να διατηρηθούν ανοιχτοί δίαυλοι επικοινωνίας μεταξύ της ΕΕ και της Τουρκίας. Η ΕΕ είναι επίσης έτοιμη να συνεχίσει να χορηγεί οικονομική βοήθεια στους σύρους πρόσφυγες και τις κοινότητες που φιλοξενούνται στην Τουρκία» και για τη «συνεργασία» με την κυβέρνηση στην Αγκυρα «για την υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς τα κράτη-μέλη» και «τη μάχη εναντίον των δικτύων διακινητών μεταναστών».
Σε σχέση με το αρχικό κείμενο, οι αναφορές στο Κυπριακό είναι πιο σκληρές για την Τουρκία, καθώς καταδικάζονται οι παράνομες ενέργειές της στα Βαρώσια και ταυτόχρονα τονίζεται η ανάγκη ταχείας επανέναρξης των διαπραγματεύσεων υπό την αιγίδα του ΟΗΕ και στόχο τη συνολική διευθέτηση.
Επίσης, στα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής γίνεται αναφορά στο προσφυγικό και την ανάγκη συνεργασίας της Τουρκίας με την ΕΕ, με τον Κυριάκο Μητσοτάκη να έχει βάλει το ζήτημα στο τραπέζι, καταγράφοντας την απόπειρα εργαλειοποίησης του μεταναστευτικού εκ μέρους της Άγκυρας ως μία ακόμη πτυχή της παραβατικής και προκλητικής της συμπεριφοράς.
Ιδιαίτερη σημασία για την ελληνική πλευρά έχει, σύμφωνα με το ΑΠΕ, που επικαλείται κυβερνητικές πηγές, η αναφορά-καταδίκη της Τουρκίας όσον αφορά στις ερευνητικές δραστηριότητες και συγκεκριμένα τη δράση του Oruc Reis, η οποία συνδέεται ευθέως στο κείμενο συμπερασμάτων της Συνόδου με την επανέναρξη των διερευνητικών επαφών. Ουσιαστικά, επιβεβαιώνεται με τη ρητή αυτή αναφορά η πάγια θέση της Αθήνας πως η ‘Αγκυρα οφείλει να δείξει συνέπεια και συνέχεια προς την κατεύθυνση της αποκλιμάκωσης, μετά την αποχώρηση του Oruc Reis, ούτως ώστε να επανεκκινήσουν οι διερευνητικές επαφές.
Επίσης, ότι αποτελεί προϋπόθεση για τη συνέχισή τους η αποχή της Τουρκίας από παράνομες δραστηριότητες, όπως έχει θέσει εξαρχής η ελληνική πλευρά ως όρο σε κάθε σχετική συζήτηση. «Η καταδίκη της τουρκικής προκλητικότητας και επιθετικότητας απέναντι στην ΕΕ και στα κράτη-μέλη της, ιδιαίτερα στην Ανατολική Μεσόγειο, υπήρξε απόλυτη και σαφής», προσθέτουν επ’ αυτών οι ίδιες κυβερνητικές πηγές.
Ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης είχε στείλει από χθες το μεσημέρι, προσερχόμενος στη Σύνοδο, μήνυμα ότι θα πρέπει να τηρηθούν τα συμφωνηθέντα («pacta sunt servanda») και να διαφυλαχθεί μ’ αυτόν τον τρόπο η αξιοπιστία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, παραπέμποντας στην απόφαση του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Οκτωβρίου, η οποία έδινε προθεσμία στην Τουρκία έως το Δεκέμβριο για να εγκαταλείψει την προκλητική και παραβατική της συμπεριφορά.
Στο ίδιο μήκος κύματος -και με την επισήμανση πως ακόμη και σήμερα υπάρχουν χώρες που δεν ήθελαν κυρώσεις για την Τουρκία- κυβερνητικές πηγές σχολίαζαν πως στόχος ήταν να βελτιωθεί το αρχικό κείμενο των συμπερασμάτων της Συνόδου – όπερ και εγένετο. Η τάση αυτή εκ μέρους συγκεκριμένων κρατών αποτυπώθηκε, άλλωστε, σε σημεία του τελικού κειμένου που το εξισορροπούν (π.χ. με τις αναφορές στην ανάγκη της διατήρησης των ανοιχτών διαύλων επικοινωνίας ΕΕ-Τουρκίας).
1. Το διάστημα που μεσολάβησε από τη Σύνοδο της 1ης -2ας Οκτωβρίου έως σήμερα, η Τουρκία συνέχισε τις μονομερείς ενέργειες και προκλήσεις. Επίσης κλιμάκωσε τη ρητορική της απέναντι στην ΕΕ, σε κράτη-μέλη, όπως επίσης και σε ευρωπαίους ηγέτες. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο εγκαλεί την Αγκυρα για τις μονομερείς και προκλητικές της δραστηριότητες στην Ανατολική Μεσόγειο, όπως και στην ΑΟΖ της Κύπρου, και επισημαίνει ότι αυτές συνεχίζονται. Καταγράφει την απόσυρση του τουρκικού ερευνητικού σκάφους Oruc Reis, αλλά επιμένει σε μόνιμη αποκλιμάκωση, έτσι ώστε να επιτραπεί η επανέναρξη των συνομιλιών μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας.
2. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο επιβεβαιώνει το στρατηγικό ενδιαφέρον της ΕΕ ως προς την ανάπτυξη αμοιβαίας επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. Και προσθέτει ότι η προσφορά θετικής ατζέντας ΕΕ-Τουρκίας παραμένει στο τραπέζι, υπό τον όρο ότι η Αγκυρα θα δείξει την ετοιμότητα να προωθήσει πραγματική συνεργασία με την Ενωση και τα κράτη-μέλη της, καθώς επίσης να επιλύσει τις διαφορές μέσω του διαλόγου και με βάση το διεθνές δίκαιο. Τέτοια ατζέντα θα μπορούσε να καλύπτει τους τομείς της οικονομίας, του εμπορίου και της συνεχιζόμενης συνεργασίας στο μεταναστευτικό. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υπογραμμίζει τη σημασία της διατήρησης ανοικτών καναλιών επικοινωνίας μεταξύ ΕΕ-Τουρκίας. Επίσης, η ΕΕ θα είναι έτοιμη να παράσχει οικονομική βοήθεια στους σύρους πρόσφυγες και τις κοινότητες υποδοχής στην Τουρκία, καθώς επίσης να συνεργαστεί στην υπεύθυνη διαχείριση των μεταναστευτικών ροών προς κάθε κράτος μέλος, όπως και να ενισχύσει τις προσπάθειες καταπολέμησης των δικτύων που διακινούν λαθρομετανάστες.
Οι ηγέτες στο τραπέζι της Συνόδου Κορυφής (Reuters)
3. Σχετικά με τα συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής της 1ης και 2ας Οκτωβρίου, η ΕΕ παραμένει αποφασισμένη να υπερασπιστεί τόσο τα δικά της συμφέροντα, όπως και των χωρών-μελών της ως προς τη διατήρηση της περιφερειακής σταθερότητας. Σε αυτήν την κατεύθυνση, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο :
– Καλεί το Συμβούλιο να υιοθετήσει περισσότερες πιθανές κυρώσεις κατά της Αγκυρας βασισμένες στις αποφάσεις της 11ης Νοεμβρίου 2019 και σχετικά με περιοριστικά μέτρα για μη εξουσιοδοτημένες γεωτρήσεις στην Ανατολική Μεσόγειο.
– Ζητά από τον Υπατο Εκπρόσωπο και την Επιτροπή να υποβάλει έκθεση σχετικά με τις πολιτικές οικονομικές και εμπορικές σχέσεις ΕΕ – Τουρκίας, καθώς επίσης για εργαλεία και επιλογές που μπορούν να υιοθετηθούν, συμπεριλαμβανομένης της επέκτασης του πεδίου εφαρμογής της προαναφερθείσας απόφασης προς εξέταση το αργότερο στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο του Μαρτίου 2021.
4. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο καταδικάζει τα τουρκικά μονομερή βήματα στο Βαρώσι και ζητά τον πλήρη σεβασμό των ψηφισμάτων 550 και 789 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστηρίζει τη γρήγορη επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών και παραμένει πλήρως δεσμευμένο σε συνολική λύση του κυπριακού προβλήματος, στο πλαίσιο του ΟΗΕ, ευθυγραμμισμένη με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας και τις αρχές στις οποίες εδράζεται η ΕΕ. Αναμένει το ίδιο και από την Τουρκία. Το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο συμφωνεί ότι με την επανέναρξη των συνομιλιών υπό την αιγίδα του ΓΓ του ΟΗΕ, η ΕΕ θα ορίσει εκπρόσωπο για την Αποστολή Καλών Υπηρεσιών του ΟΗΕ.
5. Το Ευρωπαϊκό συμβούλιο ζητά από τον Υπατο Εκπρόσωπο να προχωρήσει την πρόταση πολυμερούς διάσκεψης για την Ανατολική Μεσόγειο.
6. Η ΕΕ θα αναζητήσει τη συνεργασία για τα θέματα που σχετίζονται με την Τουρκία και την κατάσταση στην Ανατολική Μεσόγειο με τις Ηνωμένες Πολιτείες.
