Χρήστος Μπαρούνης
Για τους προληπτικούς, το νέο έτος αποπνέει αισιοδοξία απλά και μόνο λόγω αριθμού. Το 2021 μπορεί να συστηθεί ως “τυχερή” χρονιά, αν συνδυαστεί με τον τυχερό αριθμό, δίνοντας την αίσθηση ότι θα είναι έτος “blackjack”. Για όσους γυρίσουν το βλέμμα τους και αρκεστούν σε μία ματιά προς τα πίσω από την άλλη, η αλλαγή της σκυτάλης από μόνη της είναι επαρκής για να δημιουργήσει ελπίδα, μιας και το 2020 ανήκει πλέον στο παρελθόν.
Η αλήθεια, όμως, επιτάσσει μία κυνική ματιά, που λέει πως η μετάβαση στο νέο έτος ήταν απλά η αλλαγή μίας μέρας. Για την ακρίβεια, το 2021 είναι άρρηκτα συνδεδεμένο με το έτος που έφυγε, όπως και τα ζητήματα που διαμορφώνουν την ατζέντα των θεμάτων που θα το απασχολήσουν. Μάλιστα, δεν αποκλείεται, στη διάρκεια του χρόνου, να έχουμε στιγμές déjà vu, δεδομένου ότι το βασικό θέμα της πανδημίας που μονοπώλησε και στιγμάτισε το 2020, παραμένει ενεργό, στην κορυφή της λίστας. Μαζί με τα εμβόλια φυσικά, που είναι και η βασική, ρεαλιστική πηγή αισιοδοξίας για το διάστημα που ακολουθεί.
Η νέα χρονιά περιλαμβάνει ζητήματα υψίστης, ζωτικής σημασίας για την παγκόσμια κοινότητα. Ο κορονοϊός, η οικονομική ανάκαμψη, η κοινωνική σταθερότητα και συνοχή, η κλιματική αλλαγή είναι μερικά από αυτά. Θέματα, άλλωστε, που βρίσκονται εδώ και καιρό σε σταθερές θέσεις ενδιαφέροντος και συζήτησης της ευρωπαϊκής ατζέντας και κάθε Συνόδου Κορυφής. Θέματα που θα συναντήσει και θα κληθεί να διαχειριστεί με το “καλημέρα” και ο Τζο Μπάιντεν από τη στιγμή της επίσημης ανάληψης των καθηκόντων του.
Το περιοδικό Economist, στο ειδικό τεύχος “The World in 2021” κάνει μία ενδελεχή ανάλυση-εκτίμηση για τα ζητήματα που θα μας απασχολήσουν το 2021.
Ας δούμε, ποια είναι αυτά:
Η ανάπτυξη των εμβολίων σε -ασυνήθιστους- χρόνους ρεκόρ αποτέλεσαν ένα ακόμη επιστημονικό και πρωτοποριακό επίτευγμα. Όσο οι φαρμακοβιομηχανίες που περιμένουν στη σειρά τους για την έγκριση των ρυθμιστικών αρχών πληθαίνουν, αυξάνει και η ανθρώπινη αισιοδοξία για την νικηφόρα έκβαση της μάχης με την πανδημία. Την ίδια ώρα, ωστόσο, ακόμη κι αυτή η διαδικασία δεν είναι στρωμένη με ροδοπέταλα. Η μετάβαση στην πολυπόθητη κανονικότητα, κάθε άλλο παρά ομαλή μοιάζει. Η διάθεση των εμβολίων αποτελεί τη νέα μεγάλη πρόκληση που, από το “γήπεδο” της επιστήμης πλέον μεταφέρεται σε αυτό των κυβερνήσεων και των διεθνών θεσμικών οργάνων. Ο εμβολιασμός του πληθυσμού των οικονομικά υποανάπτυκτων χωρών παραμένει ερωτηματικό, την ώρα που ακόμη δεν έχει αποδειχτεί ούτε κατά προσέγγιση, πόσοι άνθρωποι θα αρνηθούν να εμβολιαστούν.
Η ανάκαμψη της οικονομίας είναι το αμέσως επόμενο ή -στον βαθμό του δυνατού- το παράλληλο βήμα με την υποχώρηση της πανδημίας. Όπως αναφέρει το Economist, όμως, η ανάκαμψη των οικονομιών πιθανότατα θα διέπεται από αστάθεια και κυρίως από ανομοιογένεια. Την ώρα που τοπικές εξάρσεις κορονοϊού, άρα και τοπικοί περιορισμοί θα έρχονται και θα φεύγουν, οι κυβερνήσεις θα περιστραφούν γύρω από τη στήριξη των επιχειρήσεων και την ενίσχυση της βιωσιμότητάς τους, καθώς και την υποστήριξη των εργαζομένων που έμειναν χωρίς δουλειά. Αυτό σημαίνει πως το χάσμα μεταξύ ισχυρών και αδύναμων επιχειρήσεων θα διευρυνθεί.
Με το 2020, ή μάλλον, πριν το 2020, αποχώρησε και ο Ντόναλντ Τραμπ. Η επιστροφή των Δημοκρατικών στην προεδρία των Ηνωμένων Πολιτειών, εκπροσωπούμενων από τον Τζο Μπάιντεν, τον άλλοτε αντιπρόεδρο για δύο συναπτές θητείες επί προεδρίας Ομπάμα, δημιουργεί προσδοκίες για την αποκατάσταση της τάξης η οποία τα τελευταία χρόνια φαίνεται να έχει παρεκκλίνει ενός πλαισίου διεθνών κανόνων. Η Συμφωνία του Παρισιού για την κλιματική αλλαγή, η πυρηνική συμφωνία
του Ιράν είναι δύο βασικά σημεία εκκίνησης. Εδώ φυσικά, εντάσσονται και επηρεάζονται τα ελληνικοτουρκικά ζητήματα, με την αποχώρηση του Τραμπ, προσωπικού “θαυμαστή” του Ερντογάν”, και την έλευση του Μπάιντεν να δίνει νέο ενδιαφέρον στη στάση των ΗΠΑ στην Ανατολική Μεσόγειο.
Βάσει των εκτιμήσεων του Economist, ο Τζο Μπάιντεν δεν προτίθεται να βάλει τέλος στον εμπορικό πόλεμο των Ηνωμένων Πολιτειών με την Κίνα. Αντ’ αυτού, θα επιδιώξει να αποκαταστήσει και να ενισχύσει τις σχέσεις του με τις συμμαχικές εμπορικές δυνάμεις και χώρες, προκειμένου να iσχυροποιήσει τη θέση των ΗΠΑ. Ο Δημοκρατικός πρόεδρος δεν θα αλλάξει, σε πρώτη φάση τουλάχιστον, στάση ούτε και θα διαφοροποιήσει τους όρους των συμφωνιών ανάμεσα σε Ουάσινγκτον και Πεκίνο, μετά από μία αρκετά τεταμένη περίοδο που προηγήθηκε στη διάρκεια της θητείας Τραμπ.
Ένα άλλο “μέτωπο” στην εμπορική σύγκρουση ΗΠΑ-Κίνας είναι οι επιχειρήσεις. Το συγκεκριμένο θέμα αφορά όχι μόνο τα προφανή παραδείγματα της Huawei και του TikTok καθώς οι επιχειρήσεις γίνονται ακόμη περισσότερο ένα γεωπολιτικό πεδίο μάχης. Εκτός από τις πιέσεις που ασκούνται από τα ανωτέρω, τα διευθυντικά στελέχη αντιμετωπίζουν επίσης πιέσεις από κάτω, καθώς οι εργαζόμενοι και οι πελάτες απαιτούν από αυτούς να τοποθετηθούν όσον αφορά την κλιματική αλλαγή και την κοινωνική δικαιοσύνη, όπου οι πολιτικοί έχουν κάνει πολύ λίγα.
Η πανδημία επιτάχυνε σημαντικά την είσοδο της τεχνολογίας στην καθημερινότητα. Πολλοί έμαθαν για πρώτη φορά πώς να κάνουν διαδικτυακές αγορές, ενώ εκατομμύρια άνθρωποι έμειναν σπίτι τους και δοκίμασαν για πρώτη φορά την τηλεργασία. Η τηλεκπαίδευση εφαρμόστηκε πολύ πιο γρήγορα απ’ ό,τι ήταν προγραμματισμένο σε πολλές χώρες του κόσμου, ενώ οι τηλεδιασκέψεις μπήκαν στη ζωή μας για τα καλά, αντικαθιστώντας τις συσκέψεις με φυσική παρουσία. Το ερώτημα πλέον είναι σε τι ποσοστό αυτά τα νέα τεχνολογικά εργαλεία ήρθαν για να μείνουν στην καθημερινότητά μας και σε ποιους τομείς. Το ηλεκτρονικό εμπόριο φαίνεται να βρίσκει τη δική του ευκαιρία για ένα απότομο άλμα (ακόμη και σε ανθρώπους μεγαλύτερης ηλικίας), ωστόσο τα ερωτηματικά αφορούν κυρίως στους τομείς της εργασίας κι ακόμη περισσότερο της εκπαίδευσης.
Ο τουρισμός, σύμφωνα με το Economist, αναμένεται να συρρικνωθεί αλλά και να αλλάξει μορφή, με τη μεγαλύτερη έμφαση πλέον να δίνεται στα εσωτερικά ταξίδια, τουλάχιστον όσον αφορά το τρέχον έτος. Οι αεροπορικές εταιρίες, οι αλυσίδες ξενοδοχείων αλλά και οι κατασκευαστές αεροσκαφών θα διανύσουν ένα δύσκολο έτος, όπως επίσης και τα Πανεπιστήμια που βασίζονται σε μεγάλο βαθμό σε φοιτητές εξωτερικού.
Εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα του τουρισμού θα κληθούν να ανταποκριθούν σε ανάλογες δυσχέρειες του 2020, τουλάχιστον για το πρώτο μισό της χρονιάς. Φυσικά, εδώ θα πρέπει να συνυπολογιστούν οι παράγοντες που είναι συνδεδεμένοι με την πορεία του εμβολιασμού της παγκόσμιας κοινότητας, τους περιορισμούς που θα υπάρχουν, το αίσθημα ασφάλειας ανά τουριστικό προορισμό και το κατά πόσο όλα τα παραπάνω θα μπορούν να σταθούν εμπόδιο στην επιθυμία του κόσμου για ταξίδια.
Μια αχτίδα φωτός εν μέσω της φετινής κρίσης είναι η δυνατότητα ανάληψης δράσης για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής, καθώς οι κυβερνήσεις επενδύουν σε πράσινα σχέδια ανάκαμψης για τη δημιουργία θέσεων εργασίας και τον περιορισμό έκλυσης των αερίων που επιβαρύνουν το περιβάλλον. Μετά τις πρόσφατες ανακοινώσεις της ΕΕ και της Κίνας ότι δεσμεύονται να εξαλείψουν τέτοιες εκλύσεις μέχρι τα μέσα του αιώνα, πολλές χώρες αναμένεται να ακολουθήσουν. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει τοποθετήσει το θέμα της κλιματικής αλλαγής σε περίοπτη θέση της ατζέντας του 2021, έχοντας θέσει επί τάπητος το ζήτημα στις τελευταίες συσκέψεις κορυφής. Ο στόχος της ΕΕ για οικονομική ανάκαμψη, άλλωστε, θα έχει πράσινο “πρόσημο”.
Το 2021 ενδέχεται να είναι μια δεύτερη ευκαιρία για το 2020 και για όλα όσα χρειάστηκε να αναβληθούν κατά τη διάρκειά του, “γεμίζοντας” το πρόγραμμα της επόμενης χροιάς. Κι αυτό διότι, εκδηλώσεις όπως, οι Ολυμπιακοί αγώνες, η έκθεση του Ντουμπάι αλλά και πολλές άλλες πολιτικές, πολιτιστικές, αθλητικές και εμπορικές συγκεντρώσεις καταβάλλουν κάθε δυνατή προσπάθεια για να λειτουργήσουν έναν χρόνο αργότερα από ό,τι είχαν αρχικά προγραμματιστεί. Ίσως να μην το πετύχουν πολλές από αυτές, ενώ ακόμη και στο θετικό σενάριο, ουδείς μπορεί να γνωρίζει τις συνθήκες υπό τις οποίες θα πραγματοποιηθούν. Διοργανώσεις και εκδηλώσεις που δεν πραγματοποιήθηκαν το 2020, “αναζητούν” ημερομηνία διεξαγωγής, αλλά όχι και “όνομα”: Τι εννοούμε; Το έτος που τις συνόδευε (2020) εξακολουθεί να τις συνοδεύει το 2021. Εδώ, ίσως νιώσουμε ένα μικρό déjà vu. Ίσως κάποιοι από εμάς αρνούμαστε να δεχτούμε ότι “χάθηκε” ένα ολόκληρο έτος.
Αρκετοί αναλυτές κι ακαδημαϊκοί είχαν προειδοποιήσει εδώ και χρόνια για την έλευση της πανδημίας του 2020. Οι ίδιοι ελπίζουν ότι τώρα θα μπορέσουν να πείσουν τις κυβερνήσεις να πάρουν μέτρα και για άλλους πιθανούς κινδύνους που έχουν αγνοηθεί, όπως η αντίσταση στα αντιβιοτικά και η πυρηνική τρομοκρατία. Το 2020 θα μας θυμίζει πως η ανθρωπότητα παραμένει ευάλωτη σε καταστροφές που δεν μπορούν πάντα να προβλεφθούν. Σίγουρα θα πάρουμε το μάθημά μας από έναν ιό που άλλαξε τον τρόπο της ζωής μας. Ο επόμενος κίνδυνος, όμως, μπορεί να είναι άλλου είδους.
Πρόκειται για ένα θέμα που εδώ καιρό είχε “υπογραμμίσει” το έτος ως προς τη σημασία και σημειολογία του. Τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση και την ελευθερία της χώρας αποτελούν μία ιστορική χρονιά, ανεξάρτητη από το κομμάτι της πανδημίας. Ή μήπως όχι; Είναι εύλογο κάθε ερώτημα για το αν και κατά πόσο, σε 2,5 μήνες από τώρα, θα μπορεί ο ελληνικός λαός να τιμήσει τη συγκεκριμένη εορτή όπως της αρμόζει: Με ένα πλήρες επετειακό πρόγραμμα, το οποίο όμως θα συνοδευτεί από τη φυσική παρουσία.
