Το 1997 η Αλβανία έζησε πολύ δύσκολες στιγμές. Το λεγόμενο «σκάνδαλο των πυραμίδων», που ακολουθήθηκε από λαϊκή εξέγερση, οδήγησε τη χώρα στα πρόθυρα εμφυλίου πολέμου αν και κάποιοι, γράφουν ξεκάθαρα για «civil war»(ο ίδιος όρος χρησιμοποιείται για τον Ελληνικό Εμφύλιο).

Χιλιάδες Αλβανοί έχασαν τότε τιςαποταμιεύσεις τους, στη χώρα επικράτησαν χάος και αναρχία, ο κόσμος ξεσηκώθηκε καθώς θεώρησε τον τότε πρόεδρο Σαλί Μπερίσα (συν)υπεύθυνο για την απώλεια των χρημάτων του, άδειασε στην κυριολεξία τις στρατιωτικές αποθήκες και ο κίνδυνος διάσπασης της χώρας καθώς γρήγορα η σύγκρουση μετατράπηκε σε διαμάχη Βορρά-Νότου, ήταν άμεσος.

Χιλιάδες άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και τελικά με παρέμβαση της διεθνούς κοινότητας και του ΟΗΕ που έστειλε ειρηνευτική δύναμη στην Αλβανία, η κρίση εκτονώθηκε. Όπως είναι φυσικό, δεκάδες ξένοι δημοσιογράφοι έσπευσαν στην Αλβανία για να καλύψουν τα γεγονότα. Ανάμεσά τους και πολλοί Έλληνες. Ένας από αυτούς, ο Σταύρος Τζίμας, στο βιβλίο του ‘’Στον αστερισμό του εθνικισμού’’ δίνει συγκλονιστικές λεπτομέρειες για την εξέγερση των πυραμίδων, πολλές από τις οποίες θα παρουσιάσουμε σήμερα.

Πώς ξεκίνησαν οι πυραμίδες στην Αλβανία;

Επειδή ίσως κάποιες και κάποιοι δεν γνωρίζουν τι είναι η χρηματική απάτη που ονομάζεται «πυραμίδα» ή «αεροπλανάκι», αν και έχουν εμφανιστεί και στην Ελλάδα ανάλογα περιστατικά, να αναφέρουμε ότι πρόκειται για μία χρηματική απάτη η οποία στηρίζεται σε πυραμίδα επενδυτών, ένα παράνομο επενδυτικό σχήμα, που περιλαμβάνει την πληρωμή επενδυτών από τα χρήματα μεταγενέστερων επενδυτών.

Επισημότερη ονομασία της πυραμίδας είναι « Σχήμα Πόντσι»(Ponzi Scheme) από το επίθετο του Ιταλού απατεώνα Charles Ponzi(1882-1949), που θεωρείται ότι είναι ο πρώτος που έκανε μια τέτοια χρηματική απάτη και μάλιστα στις ΗΠΑ στα τέλη της δεκαετίας του 1910. Είχε προηγηθεί οWilliam F. Miller, ο οποίος το 1899 με ανάλογη πρακτική, γνωστή ως «520% Miller», αποκόμισε περίπου 1 εκ. δολάρια.(πηγή:WIKIPEDIA)

Ας επιστρέψουμε όμως στην Αλβανία. Μετά την κατάρρευση του κομμουνισμού και στη γειτονική χώρα έγιναν το 1992 εκλογές, τις οποίες κέρδισε το Δημοκρατικό Κόμμα του Σαλί Μπερίσα. Λίγο αργότερα η Αλβανία υιοθέτησε την ελεύθερη οικονομία της αγοράς, η οποία αντικατέστησε την σταλινικού τύπου οικονομία που είχε επιβάλει στη χώρα το καθεστώς Χότζα. Ωστόσο στο αλβανικό χρηματοοικονομικό σύστημα κυριάρχησε το «σχήμα Πόντσι», ενθαρρυμένο μάλιστα από κυβερνητικούς αξιωματούχους που ενέκριναν μια σειρά από επενδυτικά κεφάλαια πυραμίδας. Πολλά από τα κεφάλαια αυτά, ίσως τα περισσότερα, προέρχονταν από παράνομες δραστηριότητες (εμπόριο όπλων, ναρκωτικών, τράφικινγκ κλπ).

Η πρώτη πυραμίδα δημιουργήθηκε στην Αλβανία το 1991 από τον Hajdin Sejdise, ο οποίος αφού ξεκίνησε να κατασκευάζει ένα ξενοδοχείο,στη συνέχεια όμως έφυγε για την Ελβετία με αρκετά εκατομμύρια δολάρια. Αργότερα στην περιοχή φτιάχτηκε πάρκο, τελικά όμως έγινε κέντρο πορνείας. Κάποιοι από τους επενδυτές πήραν τα χρήματά τους, κάποιοι όχι. Μεγάλο μέρος από αυτά βρίσκεται σε τράπεζες ξένων χωρών. (Πηγή: Βικιπαίδεια)

Παρά το πάθημα αυτό σύντομα πυραμιδικά σχήματα άρχισαν να εμφανίζονται το ένα μετά το άλλο στην Αλβανία. Στο πικ τους έφτασαν το 1996, όταν υπήρχαν περίπου 25 τέτοιες εταιρείες, στις οποίες είχαν επενδυθεί από τα 2/3 του αλβανικού πληθυσμού, περίπου 1,5 δις δολάρια.

Οι εταιρείες αυτές έδιναν μηνιαία επιτόκια από 10%-25%, όταν ο μέσος μηνιαίος μισθός στην Αλβανία ήταν περίπου 80 δολάρια. Πολλοί έφτασαν στο σημείο να πουλήσουν τα σπίτια τους για να επενδύσουν χρήματα στις πυραμίδες,ενώ χιλιάδες μετανάστες σε Ελλάδα και Ιταλία που είχα να εξοικονομήσει κάποια χρήματα μπήκαν κι αυτοί στο ίδιο επικίνδυνο παιχνίδι .

Η αντίστροφη μέτρηση αρχίζει…

Όλα τα ωραία όμως (ευτυχώς και όλα τα άσχημα…) στη ζωή έχουν ένα τέλος. Στις 26 Μαΐου 1996 έγιναν στην Αλβανία γενικές εκλογές, τις οποίες κέρδισε με μεγάλη διαφορά το Δημοκρατικό Κόμμα. Το Σοσιαλιστικό Κόμμα όμως δεν δέχτηκε το αποτέλεσμα και δεν συμμετείχε στην αλβανική Βουλή. Στις 20 Οκτωβρίου 1996 έγιναν στην Αλβανία δημοτικές εκλογές. Το Δημοκρατικό Κόμμα κέρδισε κι αυτές, ωστόσο ξανά το Σοσιαλιστικό Κόμμα αρνήθηκε να αναγνωρίσει το αποτέλεσμα. Το ξεφούσκωμα των πυραμίδων ξεκίνησε στις αρχές του 1997, συγκεκριμένα μεταξύ 8-16/1.

Η κυβέρνηση πάγωσε τις εταιρείες Xhaferri και Populli. Μια άλλη εταιρεία, η Gjallika είχε σχεδόν χρεοκοπήσει, ενώ μόνο η Vfa που είχε επενδύσει σε αλβανικά ξενοδοχεία συνέχιζε κανονικά τις δραστηριότητές της. Πολλά στελέχη της κυβέρνησης Μπερίσα κατηγορήθηκαν για συμμετοχή στις πυραμιδικές εταιρείες και αποκόμιση μεγάλων κερδών από αυτές.

Το 1994 είχε ψηφιστεί ένας τραπεζικός νόμος, ο οποίος με βάση τις συμβουλές του Δ.Ν.Τ. (άλλη μία αστοχία του…) δεν περιείχε καμία διάταξη με την οποία η Εθνική τράπεζα της Αλβανίας να λειτουργεί ως επόπτης των εμπορικών τραπεζών. Το Δ.Ν.Τ. δύο χρόνια αργότερα, όταν οι συνέπειες από τη λειτουργία των πυραμίδων είχαν αρχίσει να γίνονται ορατές, ζήτησε τη λήψη μέτρων. Και πάλι όμως η κυβέρνηση συνέχισε να επιτρέπει τη δράση των απατεώνων που εξαπατούσαν τουςΑλβανούς πολίτες.
Το ξέσπασμα των ταραχών

Η πρώτη διαμαρτυρία έγινε στον Νότο της Αλβανίας στις 16Ιανουαρίου 1997. Στις 19 Ιανουαρίου στα Τίρανα οι διαδηλωτές διαμαρτυρήθηκαν στα γραφεία της πυραμιδικής εταιρείας Sudja. Στις 24 Ιανουαρίου ξεκίνησε η εξέγερση. Χιλιάδες άνθρωποι στη Λούζνια πολιόρκησαν το δημαρχείο της πόλης, το οποίο και έκαψαν, όπως κι ένα γειτονικό κινηματογράφο. Ο Σταύρος Τζίμας γράφει:

«Στη Λούζνια χιλιάδες διαδηλωτές εγκλώβισαν στο δημοτικό στάδιο της πόλης τον αντιπρόεδρό της κυβέρνησης και υπουργό Εξωτερικών Τριτάν Σέχου, που είχε μεταβεί στην περιοχή για να διαβεβαιώσει τους καταθέτες ότι θα πάρουν πίσω τα λεφτά τους. Αφού τον έγδυσαν του έβγαλαν ένα πράσο στον πρ@@τό(ζητούμε συγνώμη για τη λέξη) και τελικά γλίτωσε το λιντσάρισμα σαν από θαύμα την τελευταία στιγμή από τους σωματοφύλακές του που κατάφεραν να τον φυγαδεύσουν».

Μέχρι το πρωί κάθε κυβερνητικό κτίριο στην πόλη λεηλατήθηκε και καταστράφηκε εκτός από το κτίριο του Υπουργείου Εσωτερικών που υπεράσπισαν με περίσσιο θάρρος ο Διευθυντής Επικοινωνιών, επτά μηχανικοί και ένας φύλακας που αρνήθηκαν να εγκαταλείψουν τις θέσεις τους.

Στις 26 και 27 Ιανουαρίου 1997 ξέσπασε βία και σε άλλες πόλεις, όπως η Αυλώνα. Στις 30 Ιανουαρίου, ιδρύθηκε το φόρουμ για τη Δημοκρατία, από τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που ανέλαβε να ηγηθεί των διαδηλώσεων.

Στο μεταξύ, καθώς έρχονταν στο φως νέα στοιχεία, γινόταν σαφέστερο ότι ο Μπερίσα και στελέχη του κόμματός του, είχαν εμπλοκή στην υπόθεση των πυραμίδων και ιδιαίτερα στην Αυλώνα, άρχισε να επικρατεί η άποψη ότι η κυβέρνηση πρέπει να απομακρυνθεί με τη βία. Στις 4 Φεβρουαρίου, άρχισε η διανομή μέρους των χρημάτων από την Εθνική Εμπορική Τράπεζα, που ανήκε στο κράτος. Αντί όμως να ηρεμήσουν τα πράγματα, αυτό ενίσχυσε την καχυποψία και την οργή των πολιτών.

Μία από τις πυραμιδικές εταιρείες, η «Gjallica», έδωσε στις 7 Ιανουαρίου 1997, επιταγή 550.000 δολαρίων στο Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο είχε επενδύσει σ’ αυτό. Η «Gjallica» στις 5 Φεβρουαρίου κήρυξε πτώχευση. Στις 6 Φεβρουαρίου επαναλήφθηκαν βίαιες διαδηλώσεις στην Αυλώνα, όπου κι η αλβανική Αστυνομία δέχτηκε (9 Φεβρουαρίου) επίθεση. Μια μέρα αργότερα, άνδρες των αλβανικών ειδικών δυνάμεων επιτέθηκαν και σκόρπισαν βίαια, διαδηλωτές στον Νότο.
Η απεργία πείνας των φοιτητών στην Αυλώνα

Στις 20 Φεβρουαρίου 1997, 50 φοιτητές στο Πανεπιστήμιο της Αυλώνας ξεκίνησαν απεργία πείνας, ζητώντας παραίτηση της κυβέρνησης και επιστροφή των χρημάτων.
Στις 22 Φεβρουαρίου, το Φόρουμ για τη Δημοκρατία ανακοίνωσε ότι στηρίζει τους φοιτητές, ενώ άλλοι φοιτητές από το Αργυρόκαστρο και το Ελμπασάν, έσπευσαν να συμπαρασταθούν στους συναδέλφους τους στην Αυλώνα.

Αντίθετα, οι φοιτητές του πανεπιστημίου «Luigi Gurakuqi» στη Σκόρδα ανακοίνωσαν ότι: «Οι φοιτητές μοιράζονται τον πόνο των πολιτών της Αυλώνας από την απώλεια των χρημάτων σε πυραμίδες, αλλά από την άλλη πλευρά, πιστεύουν ότι η ελευθερία, η δημοκρατία, η πατρίδα και το έθνος, έχουν υψηλότερη τιμή.

Στις 26 Φεβρουαρίου, κυκλοφόρησαν φήμες ότι η περιβόητη SHIK (Sherbimi Informativ Kombetar), η Αλβανική Υπηρεσία Πληροφοριών, ετοιμάζει επίθεση στο πανεπιστήμιο της Αυλώνας. Χιλιάδες πολίτες περικύκλωσαν το κτίριο του πανεπιστημίου για να προστατεύσουν τους φοιτητές. Στις 28 Φεβρουαρίου, εξαγριωμένοι πολίτες επιτέθηκαν στο κτίριο της SHIK. Αποτέλεσμα ήταν να σκοτωθούν έξι αξιωματικοί της SHIK και τρεις πολίτες και να ξεκινήσει μια εσωτερική διαμάχη στην Αλβανία, που χαρακτηρίστηκε κατάσταση αναρχίας, «σχεδόν», εμφύλιος πόλεμος ή ακόμα και εμφύλιος πόλεμος, κάτι που κάποιοι αρνούνται.

Σύγκρουση Βορρά-Νότου

Το σίγουρο είναι, ότι ακολούθησε σύγκρουση Βορρά-Νότου (Γκέγκηδων-Τόσκηδων), με διαχωριστικό όριο τον ποταμό Γενούσο (Σκούμπη). Για την προστασία των αμάχων στη βόρεια και κεντρική Αλβανία, η κυβέρνηση αποφάσισε το άνοιγμα των αποθηκών του στρατού, προκειμένου οι κάτοικοι να προστατευθούν από τη «βία του Νότου».

Με το άνοιγμα και τη λεηλασία των αποθηκών, υπολογίζεται ότι ο κάθε Αλβανός που ήταν μεγαλύτερος των 10 ετών, είχε στην κατοχή του τουλάχιστον ένα πυροβόλο όπλο και άφθονα πυρομαχικά. Συνολικά, κλάπηκαν από τις αποθήκες 650.000 όπλα διαφόρων τύπων, 1,5 δισεκατομμύριο σφαίρες και βλήματα, 3,5 εκατομμύρια χειροβομβίδες και ένα εκατομμύριο νάρκες ξηράς! Υπήρξαν όμως και τραγωδίες, όπως στο Selite της πόλης Μπούρελ, όπου μια ομάδα χωρικών μπήκε σε στρατιωτική αποθήκη, στην οποία σημειώθηκε έκρηξη, με αποτέλεσμα 22 από τους 200 κατοίκους του χωριού, να σκοτωθούν.

Η εξέγερση είχε φουντώσει και σε άλλες πόλεις. Στο Φίερι, γίνονταν καθημερινά συγκρούσεις Αστυνομίας-πολιτών, στους Άγιους Σαράντα, το Δέλβινο και το Αργυρόκαστρο η κατάσταση ήταν έκρυθμη. Οι πολίτες έπνεαν μένεα εναντίον του Μπερίσα και της κυβέρνησής του, που θεωρούσαν ότι ήταν υπεύθυνοι για την απώλεια των χρημάτων τους και απειλούσαν ότι θα βαδίσουν ένοπλοι προς τα Τίρανα για να τον ανατρέψουν. Από την πλευρά του, ο Μπερίσα εξαπέλυε μύδρους εναντίον των εξεγερμένων και κατηγορούσε την Ελλάδα ότι τους υποκινούσε. Παράλληλα, σχεδίαζε τρόπους αντιμετώπισης των εξεγερμένων.

Στους Άγιους Σαράντα, άνοιξαν οι φυλακές και 150 κρατούμενοι, βαρυποινίτες στην πλειοψηφία τους, ενώθηκαν με τους εξεγερμένους πολίτες και αφού πήραν πολλά όπλα από τις αποθήκες, έκαψαν δημόσια κτίρια, λήστεψαν τράπεζας ενώ κατέλαβαν και τη βάση του αλβανικού πολεμικού ναυτικού που είχε εγκαταλειφθεί!

Μέσα στον γενικό χαμό, έκαναν φτερά από τα γραφεία της SHIK, έγγραφα που αφορούσαν την ελληνική μειονότητα. Η εξέγερση στους Άγιους Σαράντα, φόβισε τους κατοίκους του Αργυροκάστρου. Υπήρχαν έριδες και αντιπαλότητες ανάμεσα στους κατοίκους, ακόμα και μειονοτικών περιοχών, που θα έρχονταν στην επιφάνεια…

Πραγματικά, το βράδυ της εξέγερσης στους Άγιους Σαράντα, φάλαγγα αυτοκινήτων, χωρίς πινακίδες κυκλοφορίας, γεμάτα ενόπλους, άγνωστης καταγωγής, έφτασε στο Αργυρόκαστρο και αφού γάζωσε τα κτίρια της Αστυνομίας και της Εισαγγελίας, τα πυρπόλησαν χωρίς καμία αντίδραση, αφού οι φρουροί τους τα είχαν εγκαταλείψει.

Ο Μπερίσα αντιλήφθηκε ότι η κατάσταση είχε ξεφύγει εντελώς από τον έλεγχό του. Βλέποντας ότι κινδυνεύουν να «πέσουν» το Αργυρόκαστρο και το Δέλβινο και να αποκοπεί τελείως ο Νότος, καθώς το Τεπελένι και η Αυλώνα ήταν ήδη εκτός ελέγχου, κυρίως όμως για να εμποδίσει τυχόν εξέγερση στα Τίρανα, επέβαλε στρατιωτικό νόμο.

Έστειλε ισχυρές δυνάμεις του Στρατού και της SHIK στην Πρεμετή, για να μην μετατρέψει σε ορμητήριο καταστολής της εξέγερσης σε Τεπελένι, Αυλώνα, Φίερι και Άγιους Σαράντα και να εμποδίσει εξέγερση στο Δέλβινο και το Αργυρόκαστρο.

Έτσι, πολεμικά αεροσκάφη που απογειώνονταν από το αεροδρόμιο Ρίνα των Τιράνων, πετούσαν πάνω από την Αυλώνα, το Φίερι και το Τεπελένι, βομβάρδιζαν και γάζωναν με πολυβόλα οδοφράγματα των εξεγερμένων, ενώ στα περίχωρα του Δέλβινου, έριχναν και βόμβες ναπάλμ!

Πολυτελή αυτοκίνητα με πάνοπλους μασκοφόρους κυκλοφορούσαν στις εθνικές οδούς της Αλβανίας τρέχοντας δαιμονισμένα, ενώ, όπως γράφει ο Σταύρος Τζίμας που πήγε από το Αργυρόκαστρο στους Άγιους Σαράντα, έπρεπε να περάσει από 3-4 μπλόκα πάνοπλων μασκοφόρων, να δηλώσει σε ποιο κανάλι εργάζεται και να «λαδώσει» με πακέτα τσιγάρων μερικούς από αυτούς. Το τελευταίο σημείο ελέγχου, ήταν ένα άρμα μάχης, το οποίο οδηγούσε ένας Αλβανός που είχε υπηρετήσει στα Τεθωρακισμένα, ο Αγκρόν, που περηφανευόταν για το ότι είχε «κάνει φυλακή» στην Ελλάδα.

Όπως γράφει ο Σ. Τζίμας, η πόλη των Αγίων Σαράντα ήταν βυθισμένη στο χάος. Ακόμα και δύο παμπάλαιες τορπιλάκατοι, ρωσικής κατασκευής, με τα ύφαλα γεμάτα τορπίλες και πολεμοφόδια, τρία οχηματαγωγά και δύο ακταιωροί είχαν πέσει στα χέρια των εξεγερμένων που τα επάνδρωσαν με νέα «πληρώματα».

Δέλβινο και Αργυρόκαστρο εξεγείρονται
Στις 5 Μαρτίου 1997, μία μέρα μετά τον βομβαρδισμό με ναπάλμ των περιχώρων του Δέλβινου, δυνάμεις από την Πρεμετή επιτέθηκαν στην πόλη, χωρίς όμως αποτέλεσμα, καθώς αποκρούστηκαν από τους εξεγερμένους, που ανατίναξαν παράλληλα δύο γέφυρες στον δρόμο από το Αργυρόκαστρο προς τους Άγιους Σαράντα, για να εμποδίσουν νέα επίθεση των πιστών του Μπερίσα από την Πρεμετή. Το Δέλβινο είχε μπει για τα καλά στο χορό της εξέγερσης…

Στις 8 Μαρτίου, έξι ελικόπτερα, με εξήντα επίλεκτους στρατιώτες, προσγειώθηκαν στο Αργυρόκαστρο, ως προπομπός στρατιωτικής δύναμης που θα κατέφθανε από την Πρεμετή. Οι… επίλεκτοι Αλβανοί όμως, βρέθηκαν αντιμέτωποι με χιλιάδες εξεγερμένους και αγανακτισμένους πολίτες, που με όπλα, πέτρες και ξύλα, τους έτρεψαν σε φυγή! Άρον άρον οι επίλεκτοι, για να μην πιαστούν αιχμάλωτοι, διέφυγαν στους γύρω λόφους και χάθηκαν στα απέναντι από το Αργυρόκαστρο βουνά!

Πλέον και το Αργυρόκαστρο εξεγέρθηκε και οι κάτοικοί του λεηλάτησαν τις αποθήκες του στρατού, παίρνοντας ότι έβρισκαν μπροστά τους. Χαρακτηριστικό είναι το περιστατικό που περιγράφει ο Σ. Τζίμας.

«Μια ηλικιωμένη γυναίκα με μαύρο τσεμπέρι έβγαινε ζαλικωμένη (φορτωμένη στην πλάτη) με καμία δεκαριά καλάσνικοφ, την ποδιά της γεμάτη χειροβομβίδες και σφαίρες, ενώ σε έναν ντορβά στον ώμο της είχε γεμιστήρες. «Τι θα τα κάνεις όλα αυτά τα όπλα, γιαγιά;» τη ρώτησα. «Όλοι οι άλλοι έχουν, να μην έχω και εγώ για μία ώρα ανάγκης;» μου απάντησε σε άψογα ελληνικά και μου συνέστησε να πάρω ένα κι εγώ. «Για να φυλάξεις το κεφάλι σου», συμπλήρωσε.

Όλο το βράδυ, ομοβροντίες πυροβολισμών ακούγονταν στο Αργυρόκαστρο, η εξέγερση του οποίου προκάλεσε αίσθηση και στη διεθνή κοινότητα.

Αν η εξέγερση έφτανε στην Κορυτσά και την Ερσέκα, δεν θα ήταν μόνο ο Μπερίσα χαμένος, αλλά πιθανότατα και η Αλβανία θα αντιμετώπιζε σοβαρότατο πρόβλημα ύπαρξης…

Στις 9 Μαρτίου 1997, στην Πρεμετή γινόταν σύσκεψη των τοπικών αρχόντων για εκτίμηση και έλεγχο της κατάστασης.
Μια σφαίρα ελεύθερου σκοπευτή, βρήκε στο μέτωπο του αδελφό του νομάρχη που έπαιρνε μέρος στη σύσκεψη και τον σκότωσε. Η δολοφονία αποδόθηκε στη SHIK και ο κόσμος ξεσηκώθηκε με τα γνωστά επακόλουθα.

Επίθεση στα κυβερνητικά κτίρια, λεηλασίες όπλων κλπ. Μετά την εξέγερση στην Πρεμετή, γράφει ο Σταύρος Τζίμας, υπήρχαν ντε φάκτο δύο Αλβανίες. «Η μία από τον Γενούσο (ή Σκούμπη) ποταμό και πάνω, την οποία έλεγχε ο Μπερίσα και τα νότια εύφορα τμήματά της, όπου εξουσίαζαν οι οπλαρχηγοί και οι

«Επιτροπές Λαϊκής Σωτηρίας». Στην Αυλώνα, έκανε κουμάντο ο Ζάνι Τσαούσι ή Έλβις, διαβόητος μαφιόζος και εγκληματίας, στο Τεπελένι ο Γκιολέκ Μαλιάι, στους Άγιους Σαράντα ο Τζεβάτ Κοτσία, απόστρατος αξιωματικός που εργαζόταν, πριν την εξέγερση, σε παρατράπεζα (!), στο Αργυρόκαστρο ο απόστρατος στρατηγός Αγκίμ Γκοζίτα κλπ. Πάντως, οι συμμορίες αυτές, είχαν καταφέρει να επιβάλλουν, στοιχειωδώς την τάξη. Μάλιστα και στα Τίρανα, στα οποία μεταφέρθηκαν αργότερα οι συγκρούσεις, όταν για 48 ώρες περίπου δεν υπήρχε καμία κρατική αρχή, είχε κοπεί το φως, το νερό κλπ, οι τοπικοί οπλαρχηγοί, διατήρησαν μια στοιχειώδη τάξη.

Οι πολιτικές εξελίξεις
Ο Μπερίσα έβλεπε τον κλοιό να σφίγγει γύρω του. Η παραίτηση του πρωθυπουργού Aleksander Meksi την 1η Μαρτίου, δεν έφερε κανένα αποτέλεσμα. Ένα βήμα πριν την διάσπαση της χώρας, στις 9 Μαρτίου, συγκεντρώθηκαν στα Τίρανα και αποφάσισαν τον σχηματισμό Κυβέρνησης Εθνικής Συμφιλίωσης, πρωθυπουργός της οποίας ανέλαβε το στέλεχος του Σοσιαλιστικού Κόμματος και πρώην δήμαρχος Αργυροκάστρου Μπασκίμ Φίνο (ορκίστηκε στις 11 Μαρτίου).

Αυτό εκτόνωσε κάπως την κατάσταση, ωστόσο οι φλόγες της εξέγερσης, άρχισαν να πλησιάζουν τα Τίρανα. Ο Μπερίσα, λάμβανε, πληροφορίες ότι ετοιμάζεται επίθεση εναντίον του προεδρικού μεγάρου με ρουκέτες «Κατιούσα». Σε σύσκεψη των Επιτροπών Λαϊκής Σωτηρίας στο Μπαλς, είχε πέσει η πρόταση δύο βομβαρδιστικά να ισοπεδώσουν το προεδρικό μέγαρο και ύστερα να προσγειωθούν στην Ιταλία. Οι πιλότοι βρέθηκαν, αλλά ο φόβος μήπως σκοτωθούν και κάποιοι αθώοι, ματαίωσαν την επιχείρηση. Στόχοι της κυβέρνησης Φίνο, ήταν η αποκατάσταση της τάξης, ο αφοπλισμός των πολιτών και η διεξαγωγή εκλογών.

Οι ξένοι μέσω Δυρραχίου, με ελληνικά και ιταλικά πλοία, άρχισαν να εγκαταλείπουν τη χώρα. Οι συγκρούσεις επεκτάθηκαν και στα Τίρανα, όπου επικράτησαν χάος κι αιματοχυσία. Στις 28/3/1997, ο Ο.Η.Ε. με το ψήφισμα 1101, ενέκρινε την αποστολή 7.000 ανδρών στην Αλβανία, στο πλαίσιο της επιχείρησης Alba. Στις 15 Απριλίου, η δύναμη Alba, στην οποία μετείχε και η Ελλάδα εγκαταστάθηκε στην Αλβανία και βοήθησε στην αποκατάσταση της τάξης.

Στο αποκορύφωμα της κρίσης, φυγαδεύτηκε στο εξωτερικό η οικογένεια του Μπερίσα, ενώ ο υπουργός Άμυνας Σαφέτ Ζουλάλι με την οικογένειά του, έφυγαν με ελικόπτερο από την Αλβανία. Ο Μπερίσα, όπως γράφει ο Σ. Τζίμας «κλεισμένος στο προεδρικό μέγαρο», υπό τη φρούρηση των πιστών συντοπιτών του από την Τροπόγια, κατέβαζε, όπως λεγόταν, φιάλες ουίσκι, μολονότι δεν φημίζεται για πότης και επέσειε στη Δύση τον κίνδυνο γενικευμένου εμφυλίου μεταξύ βορείων και νοτίων, εάν εγκατέλειπε το αξίωμά του ή τον σκότωναν».
Στις 29 Ιουνίου 1997 έγιναν στην Αλβανία εκλογές, τις οποίες κέρδισε άνετα το Σοσιαλιστικό Κόμμα του Φάτος Νάνο και σταδιακά η κατάσταση στη χώρα ομαλοποιήθηκε.

Επίλογος
Η «εξέγερση» των πυραμίδων της Αλβανίας, που οδήγησε σε εμφύλιο πόλεμο τη χώρα, είχε σαν αποτέλεσμα περισσότεροι από 2.000 άνθρωποι να χάσουν τη ζωή τους, ενώ κάποιοι μιλούν για 3.800 νεκρούς. Πυραμιδικές εταιρείες λειτούργησαν και σε άλλες χώρες του τέως Ανατολικού μπλοκ, με πρώτη τη Ρουμανία, σε καμία όμως τα πράγματα δεν εκτραχύνθηκαν όσο στην Αλβανία.
Ανυπολόγιστες ήταν και οι καταστροφές στην Αλβανία. Από τα όπλα που κλάπηκαν από τις στρατιωτικές αποθήκες, ελάχιστα επιστράφηκαν.

Πολλά μεταφέρθηκαν στο Κοσυφοπέδιο και χρησιμοποιήθηκαν από τους Κοσοβάρους στον πόλεμο του 1999.
Χιλιάδες καλάσνικοφ πέρασαν στην Ελλάδα, από το Πωγώνι, όπου όπως μάθαμε πουλιούνταν από Αλβανούς για 5.000 δραχμές (!), ως την Κρήτη. Ο Μπερίσα και οι άνθρωποί του, κατηγορούσαν την Ελλάδα, τον Νίκο Γκατζογιάννη και τον τότε, επικεφαλής της CIA Τζορτζ Τένετ, ο οποίος καταγόταν απ’ τη Χιμάρα, για υποκινητές της εξέγερσης, στο πλαίσιο του σχεδίου «Λωτός», που είχαν οργανώσει Βορειοηπειρώτες απ’ το 1990… Άποψή μας είναι ότι πρόκειται για τη γνωστή «ελληνοφοβία» των Αλβανών, καθώς η Ελλάδα όχι μόνο δεν υποκίνησε καμία εξέγερση, αλλά βοήθησε και στην αποκατάσταση της τάξης στην Αλβανία…

Χιλιάδες Αλβανοί, ανάμεσά τους και βαρυποινίτες, έφυγαν από τη χώρα και πολλοί απ’ αυτούς ήρθαν στην Ελλάδα. «Πρωταγωνιστές» της εξέγερσης, ήταν και τα ελληνικά Μ.Μ.Ε. Αλησμόνητες έχουν μείνει οι ζωντανές συνδέσεις των καναλιών στα δελτία ειδήσεων, με τους απεσταλμένους τους περικυκλωμένους από κουμπουροφόρους Αλβανούς που απειλούσαν θεούς και δαίμονες και εκστόμιζαν απίστευτες κουβέντες («Αυτή η σφαίρα, είναι για τον Μπερίσα»). Σίγουρα, οι Έλληνες και ξένοι δημοσιογράφοι, έκαναν, με κίνδυνο της ζωής τους πολλές φορές εξαιρετική δουλειά. Κάποιοι όμως συμπατριώτες μας, εκμεταλλευόμενοι την χαώδη κατάσταση, ξέφυγαν…

Γιατί το να μιλάς για γενικευμένη εξέγερση, σφοδρές συγκρούσεις και κόλαση στους Άγιους Σαράντα, από το μπαλκόνι του ξενοδοχείου στου στην Κέρκυρα (!), όταν στην αλβανική πόλη δεν κουνιέται φύλλο (το γεγονός αναφέρει ο Σταύρος Τζίμας), σίγουρα δεν τιμά ούτε τη δημοσιογραφία, ούτε τον «εμπνευστή» του ρεπορτάζ»…

Πηγές: Σταύρος Τζίμας, «Στον αστερισμό του εθνικισμού», Εκδόσεις Επίκεντρο 2010
WIKIPEDIA (Αγγλική Έκδοση).
Ευχαριστούμε θερμά, για μια ακόμη φορά, τον κύριο Σταύρο Ντάγιο, για τις πληροφορίες και τις υποδείξεις του.

Πηγή: protothema.gr