Ένα μήνα αφότου ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν προσάρτησε την στρατηγικής σημασίας πόλη της Χερσώνας και την ανακήρυξε τμήμα της Ρωσίας «για πάντα», η Μόσχα έδωσε εντολή στα στρατεύματά της να αποσυρθούν από την περιοχή, σε μια από τις μεγαλύτερες μέχρι τώρα αποτυχίες της στον πόλεμο που διεξάγει στην Ουκρανία.
Όπως αποδείχτηκε το σύνθημα: «Χερσώνα, ρωσική πόλη για πάντα», διήρκεσε κάτι παραπάνω από οκτώ μήνες. Τα ρωσικά στρατεύματα υποχώρησαν πλήρως και «ατάκτως» από την πόλη όπου ήδη έχουν υψωθεί οι σημαίες της Ουκρανίας αλλά και της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Οι ρώσοι στρατιώτες έφευγαν άρον άρον από την Χερσώνα με τα πόδια, περνώντας τον Δνείπερο ποταμό. Αμέσως μετά ανατίναξαν την γέφυρα Αντονίφσκι για να εμποδίσουν τους Ουκρανούς να φτάσουν στην ανατολική όχθη. Συνολικά πάνω από 30.000 Ρώσοι στρατιώτες και περίπου 5.000 όπλα, στρατιωτικός εξοπλισμός και οχήματα μεταφοράς αποσύρθηκαν μαζί.
Τα ουκρανικά μέσα έκαναν λόγο, για άτακτη αποχώρηση και σκηνές χάους με τους Ρώσους να εγκαταλείπουν τραυματίες και πολλούς να πνίγονται στο ποτάμι καθώς έφευγαν σε πανικό, ενώ άφησαν πίσω μεγάλες ποσότητες οπλισμού.
Κι ενώ η τόσο γρήγορη αποχώρηση της Ρωσίας από τη μοναδική μεγάλη πόλη που καταλήφθηκε από την αρχή του πολέμου, εξέπληξε ακόμα και τους Ουκρανούς, ο εκπρόσωπος του Κρεμλίνου εξακολουθεί να υποστηρίζει ότι η Χερσώνα είναι ρωσικό έδαφος. «Η Χερσώνα ανήκει στη Ρωσική Ομοσπονδία, αυτό είναι νομικά τετελεσμένο και καθορισμένο. Δεν υπάρχουν αλλαγές και δεν μπορεί να υπάρξουν αλλαγές» υποστήριξη.
Μέσα σε όλα αυτά, αξιοσημείωτη είναι η εκκωφαντική… σιωπή του Πουτιν, ο οποίος κατά τη συνήθη τακτική του, δεν ήταν παρών για να μεταφέρει τα άσχημα νέα. Μάλιστα, την ημέρα που η Ρωσία ανακοίνωσε την υποχώρηση των στρατευμάτων της από την Χερσώνα, ο Ρώσος ηγέτης περιόδευε σε νευρολογικό νοσοκομείο της Μόσχας, χωρίς να κάνει καμία αναφορά στη μνημειώδη απόφαση.
Αντ’ αυτού ήταν ο υπουργός Άμυνας της Ρωσίας, Σεργκέι Σοϊγκού, και ο διοικητής στην Ουκρανία, στρατηγός Σεργκέι Σουροβίκιν, που εξήγησαν σε μια τηλεοπτική ανταλλαγή απόψεων ότι η διατήρηση της Χερσώνας δεν ήταν πλέον βιώσιμη.
Η επαρχία της Χερσώνας είναι μία από τις τέσσερις που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν δήλωσε ότι προσάρτησε από την Ουκρανία στα τέλη Σεπτεμβρίου. Η απώλεια της πρωτεύουσας της επαρχίας αυτής φαίνεται πως θα δώσει τέλος στα όνειρα που έτρεφαν κάποιοι Ρώσοι για να καταλάβουν ολόκληρη την ακτή της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα
Η πόλη και οι γύρω περιοχές, έπεσαν στα χέρια της Μόσχας κατά τις πρώτες ημέρες της σύγκρουσης, καθώς τα ρωσικά στρατεύματα προώθησαν γρήγορα την επίθεσή τους βόρεια από την Κριμαία – την περιοχή που προσαρτήθηκε παράνομα από το Κρεμλίνο το 2014.
Η απώλειά της, τότε, αποτέλεσε σημαντικό πλήγμα για την Ουκρανία λόγω της θέσης της στον ποταμό Δνείπερο, κοντά στις εκβολές της Μαύρης Θάλασσας, καθώς και του ρόλου της ως σημαντικό βιομηχανικό κέντρο.
Η Χερσώνα βρίσκεται επίσης σε ένα σημείο, όπου η Ουκρανία μπορεί να αποκόψει το γλυκό νερό από τον Δνείπερο προς την Κριμαία.
Κατά συνέπεια, η υποχώρηση από τη Χερσώνα και άλλες περιοχές στη δυτική όχθη του Δνείπερου, αποτρέπει, την απόκτηση από τη Μόσχα, ενός χερσαίου διάδρομου προς την αυτονομιστική περιοχή της Υπερδνειστερίας της Μολδαβίας, όπου βρίσκεται μια σημαντική ρωσική στρατιωτική βάση.
Κάτι που επισημαίνει και το «The Conversation». Όπως αναφέρει, υπάρχουν τρεις λόγοι, σύμφωνα με το για τους οποίους το γεγονός ότι η Ρωσία έχασε τη Χερσώνα, πιθανότατα θα αποδειχθεί καθοριστική για το μέλλον του πολέμου και ενδεχομένως για την τύχη του ίδιου του Πούτιν.
1. Οι πολεμικοί στόχοι του Κρεμλίνου αυτή τη στιγμή δείχνουν ανέφικτοι
Η Χερσώνα έχει στρατηγική σημασία. Είναι μεγάλο λιμάνι και αποτελεί σημείο διέλευσης από τα υπό ρωσική κατοχή τμήματα του Ντονμπάς, Λουγκάνσκ και Ντονέτσκ, μέσω της χερσονήσου της Κριμαίας και προς τις υπό ουκρανικό έλεγχο παράκτιες πόλεις της Μαύρης Θάλασσας, όπως η Οδησσός.
Αφότου απέτυχε να καταλάβει το Κίεβο και να επιβάλει αλλαγή καθεστώτος, οι στόχοι της Μόσχας μετατοπίστηκαν στο να συνδέσει το Ντονμπάς με τον λεγόμενο «διάδρομο της Κριμαίας», ώστε να αποκλείσει ουσιαστικά την Ουκρανία από τη Μαύρη Θάλασσα και να τη μετατρέψει σ’ ένα απομονωμένο κρατίδιο χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα.
Όμως η απώλεια της Χερσώνας σημαίνει πως οι ρωσικές δυνάμεις δεν έχουν πλέον κατοχυρωμένο έδαφος δυτικά του Δνείπερου προκειμένου να διεξάγουν επιθετικές επιχειρήσεις. Την ίδια ώρα κρατούν καλά στο βόρειο τμήμα της Ουκρανίας γύρω από το Χάρκοβο και συνεχίζουν να οπισθοχωρούν σε πρόχειρα κατασκευασμένες αμυντικές γραμμές κοντά στη Μαριούπολη και τη Κακχόβκα.
Ως φυσικά αμυντικά εμπόδια, τα ποτάμια λειτουργούν και για τις δυο πλευρές: η εγκατάλειψη εδαφών στην άλλη πλευρά του Δνείπερου επιβραδύνει την ουκρανική προέλαση. Αλλά καθιστά εξίσου αδύνατο για τις ρωσικές δυνάμεις να προχωρήσουν κατά μήκος της ακτής της Μαύρης Θάλασσας, εκτός κι αν ο πόλεμος μεταστραφεί δραματικά υπέρ της Μόσχας -πράγμα απίθανο.
2. Αυτή τη στιγμή, η Κριμαία βρίσκεται σε κίνδυνο
Ανακατάληψη της Χερσώνας, από τους Ουκρανούς, σημαίνει πως οι δρόμοι προς την Κριμαία θα καταστούν ευάλωτοι σε ουκρανικές επιθέσεις πυροβολικού μεγάλου βεληνεκούς και σε χτυπήματα με drones. Η ικανότητα των ουκρανικών δυνάμεων να επιτεθούν ακόμα και στην Κριμαία -που προηγουμένως θεωρούνταν ασφαλές καταφύγιο, όχι μόνο για το ρωσικό στρατιωτικό προσωπικό, αλλά και για τους τουρίστες- θα έχει πιο σημαντικό ρόλο ακόμα και σε σχέση με την ισχυρή, αλλά άκρως συμβολική, επίθεση στη γέφυρα του Κερτς τον Οκτώβριο ή στην αεροπορική βάση Σάκι της Κριμαίας τον Αύγουστο.
Επιπλέον, ο έλεγχος της Χερσώνας απελευθερώνει τις ουκρανικές δυνάμεις προκειμένου να αναπτυχθούν ξανά γύρω από τη Ζαπορίζια προς τη Μελιτόπολη και να απειλήσουν την Κριμαία από τ’ ανατολικά.
Ακόμα πιο σημαντικό είναι πως ο ουκρανικός έλεγχος του ποταμού Δνείπερου γύρω από τη Χερσώνα αντιστρέφει μια από τις ελάχιστες νίκες του Πούτιν στην Ουκρανία: την εξασφάλιση γλυκού νερού για τους κατοίκους της Κριμαίας. Η Ουκρανία είχε αντεπιτεθεί μετά την κατάληψη της περιοχής από τη Ρωσία το 2014, κατασκευάζοντας ένα φράγμα για να μπλοκάρει το κανάλι της Βόρειας Κριμαίας που τροφοδοτούσε την περιοχή περίπου με το 85% του νερού της.
Οι ρωσικές δυνάμεις κατέστρεψαν το φράγμα δυο μέρες μετά την εισβολή τους στις 24 Φεβρουαρίου. Τώρα, όμως, η Ουκρανία έχει την επιλογή να απειλήσει εκ νέου την παροχή νερού στην Κριμαία και μακροπρόθεσμα να τη θέσει υπό τον έλεγχό της. Πρόκειται για ένα σημαντικό και ισχυρό χαρτί για το τραπέζι της διαπραγμάτευσης σε οποιαδήποτε μελλοντική προσπάθεια να διευθετηθεί η σύρραξη.
3. Η ήττα στη Χερσώνα είναι ταπεινωτική για τον Πούτιν προσωπικά
Η απώλεια της Χερσώνας θεωρείται ένα ακόμα σημάδι της ολοένα και βαθύτερης αδυναμίας που περιβάλλει τον Βλαντίμιρ Πούτιν και που υπογραμμίζεται από ένα αδιάκοπο σερί από στρατιωτικές ήττες. Για τη Ρωσία, ο έλεγχος της περιοχής της Χερσώνας είναι θεμελιώδους σημασίας για την προστασία της Κριμαίας και για να χρησιμεύσει ως σταθμός ενορχήστρωσης των ρωσικών επιθετικών επιχειρήσεων, όσο κι αν αυτή η προοπτική έχει τώρα περιοριστεί.
Μια ήττα εκεί χλευάζει τους ισχυρισμούς των κρατικών μέσων ενημέρωσης της Ρωσίας περί ισχύος: δεν μπορεί να κρυφτεί το γεγονός ότι η υποχώρηση σε «καλύτερες αμυντικές θέσεις» εξακολουθεί να είναι υποχώρηση.
Στο εσωτερικό της Ρωσίας, η προσπάθεια να περιοριστεί ο αντίκτυπος καθιστώντας τον στρατό αποδιοπομπαίο τράγο, την ίδια ώρα που οι ήττες του Πούτιν συσσωρεύονται , δεν είναι μόνο απαράδεκτο, είναι και πολιτικά επικίνδυνο. Χωρίς προσεκτική διαχείριση, ή τουλάχιστον χωρίς ένα κάποιο παραμύθι επιτυχίας για να αντισταθμίσει τις αποτυχίες, είναι επικίνδυνο να κάνεις εχθρούς εκείνους που διαθέτουν τα πιο αποτελεσματικά μέσα για να αμφισβητήσουν έναν ηγέτη.
Putin has unequivocally bet his political survival on “victory” over Ukraine and the West.
According to @matthew_sussex (@ANUmedia), there are now definite signs his grip on power is starting to fray, even if Putin’s demise may still be some way off. https://t.co/ol3Z3g3gTX
— The Conversation (@ConversationEDU) October 3, 2022
Όπως ωστόσο, τονίζεται, τα πράγματα στο πεδίο δεν είναι ποτέ τόσο απλά. Αυτό σημαίνει, ότι οι Ουκρανοί θα πρέπει πρώτα να εδραιώσουν τις θέσεις τους στη Χερσώνα και εν συνεχεία να απωθήσουν τους Ρώσους πολύ πιο βαθιά από την ανατολική Όχθη του Δνείπερου ώστε το ρωσικό πυροβολικό να μη μπορεί να βομβαρδίσει τη Χερσώνα μέχρι ισοπέδωσης, όπως έκανε στη Μαριούπολη και το Σεβεροντοντέτσκ. Στρατιωτικοί αναλυτές εκτιμούν ότι οι ρωσικές δυνάμεις πρέπει να απωθηθούν σε βάθος 30 ή 40 χιλιομέτρων για να πάψουν ν’ αποτελούν θανάσιμο κίνδυνο.
Πάντα εξάλλου, υπάρχει το ενδεχόμενο μιας σοβαρής κλιμάκωσης από τη Ρωσία εάν ο Βλαντιμίρ Πούτιν νιώσει ότι βρίσκεται σε αδιέξοδο. Το βέβαιο είναι ότι η ανακατάληψη της Χερσώνας σηματοδοτεί την έναρξη μιας νέας φάσης του πολέμου. Το ερώτημα είναι προς ποια κατεύθυνση θα εξελιχθεί η φάση αυτή.
