ο Πάσχα, για την ορθοδοξία είναι στην ουσία ότι η Άνοιξη για την φύση, η περίοδος όπου γεμίζουμε χρώματα και μυρωδιές από τα άνθη των φύτων. Με την πολύτιμη βοήθεια της Επιστημονικής Διευθύντριας του Λαογραφικού Ιστορικού Μουσείου Λάρισας Φανής Καλοκαιρινού ιχνηλατούμε μέσω της παράδοσης την έννοιες του Πάσχα και της Άνοιξης που είναι άρρηκτα συνδεδεμένες.

«Για την Ορθοδοξία η περίοδος του Πάσχα αρχίζει με την Σαρακοστή, μακρά περίοδο σωματικής και ψυχικής – πνευματικής προετοιμασίας. Κατά το προπαρασκευαστικό αυτό διάστημα προχριστιανικά έθιμα με χαρακτήρα λατρευτικό, εξαγνιστικό και αποτροπαϊκό,  έχουν ενταχθεί στη χριστιανική λατρεία, λαϊκά δρώμενα αναπαράστασης θανάτου – ανάστασης. Αυτά λαμβάνουν χώρα σε όλο τον ελληνικό χώρο με κατά τόπους παραλλαγές και αποτελούν εκδηλώσεις της προσπάθειας του ανθρώπου να προκαλέσει με έναν τρόπο και να επισπεύσει τη διαδικασία ανανέωσης της φύσης και να εξασφαλίσει την καλή σοδειά. Η Πασχαλιά που η άνοιξη κορυφώνεται, συμβολίζει την αναγέννηση της ζωής», περιγράφει η κα Καλοκαιρινού.

Τα έθιμα του Πάσχα στην Θεσσαλία

Καθώς το Πάσχα πλησίαζε στην Θεσσαλία, η ανανέωση ή η αναγέννηση ξεκινούσε από τα σπίτια . Ασβέστωμα , καθαρισμός και προετοιμασία για την μεγάλη Ανάσταση του Κυρίου , μαζί με έθιμα που αναβίωναν σε πολλά χωριά του κάμπου.

«Εκείνα τα χρόνια, τα χρόνια της παράδοσης, είχαμε την Λαμπρή. Οι άνθρωποι την βίωναν στο απόλυτο. Δεν ήταν μόνο η Κυριακή. Ήταν όλη η προετοιμασία μέχρι να φτάσουμε εκεί. Ασβέστωναν τα σπίτια. Οι γυναίκες έβαφαν τις γλάστρες και τα πεζούλια. Έφτιαχναν τα παραδοσιακά κουλούρια. Πολλοί θα θυμούνται τα λαζαράκια και τα κάλαντα των παιδιών. Είχαμε και τοπικά έθιμα, όπως οι Λαζαρίνες στα χωριά της Ελασσόνας. Στόλιζαν τα καλαθάκια με λουλούδια, έλεγαν τραγούδια και χόρευαν. Στο Μεγαλόβρυσο  Αγιάς είχαμε τα πασχαλόγιορτα, που ήταν την Τρίτη ημέρα του Πάσχα. Οι πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία είχαν το έθιμο της Ρουμπάνας.  Σε αυτό συμμετείχαν ανύπαντρες κοπέλες, με λουλούδια και χορούς.

Η περιοχή του νομού Λάρισας ήταν πολυπολιτισμική. Κάθε πληθυσμιακή ομάδα έβαζε την δική της ψηφίδα στα δρώμενα. Όλο αυτό με τα λουλούδια και τα κάλαντα, αλλά και όλα τα έθιμα είχαν ένα στόχο πέρα από τον θρησκευτικό. Ήταν η εποχή της αναγέννησης της φύσης και της γονιμότητας, που συμβολιζόταν μέσα από αυτά. Τα βάγια ήταν για την Ανάσταση, αλλά και για την Άνοιξη και την γονιμότητα. Ήταν το ξύπνημα της φύσης», αναλύει η κα Καλοκαιρινού.

Τα έθιμα του Άι Γιώργη, προστάτη των κτηνοτρόφων!

Εκεί κοντά στο Πάσχα , ίσως και την δεύτερη μέρα όπως φέτος, γιορτάζουμε των Άι Γιώργη τον καβαλάρη με πολλά έθιμα σε όλη την Θεσσαλία. Στο Καστράκι Καλαμπάκας αυτήν την μέρα αναβιώνει το έθιμο των μαντηλάδων. Το έθιμο έχει βαθιές ρίζες στον χρόνο και συνοδεύεται από έναν μύθο. Σύμφωνα λοιπόν με την τοπική παράδοση, κάποιος Τούρκος αξιωματικός έπεσε αναίσθητος στο χώμα καθώς έκοβε δέντρα στο δασάκι του Αγίου Γεωργίου. Η γυναίκα του έβγαλε το μαντίλι της (φερετζέ) και το χάρισε στον Αγιο με την παράκληση να γίνει καλά ο άντρας της.

Αμέσως ένας κάτοικος του Καστρακίου αναρριχήθηκε ώς το εκκλησάκι του Αγίου και κρέμασε το μαντίλι μπροστά στην εικόνα και εκείνη τη στιγμή ο Τούρκος αξιωματούχος συνήλθε. Οταν τελειώσει το προκαθορισμένο τελετουργικό, οι πιστοί-αναρριχητές κατεβαίνουν κάτω, ζωσμένοι αυτή τη φορά με τα παλιά μαντίλια που είχαν μείνει έναν χρόνο εκτεθειμένα στον βράχο και τα οποία στη συνέχεια μοιράζουν σε όλους τους παρευρισκόμενους έως ευλογία.

Από τα παλιά χρόνια οι κάτοικοι του Κεραμιδίου Μαγνησίας τιμούν τη γιορτή του Αγίου Γεωργίου, τηρώντας ένα έθιμο που δεν χάθηκε μέσα στους αιώνες.
Ανήμερα της εορτής του Άι Γιώργη, οι κτηνοτρόφοι της περιοχής προσφέρουν στην εκκλησία μεγάλες ποσότητες σφάγιων από αιγοπρόβατα και μοσχάρια, διατηρώντας έτσι το έθιμο της θυσίας των αμνών για την εορτή του αγίου.

Το βράδυ της προηγούμενης ημέρας, αρχίζει η προετοιμασία του μαγειρέματος των κρεάτων με τη συνδρομή των κατοίκων του χωριού.
Το «φαγητό του Αγίου», όπως αποκαλείται, είναι μια παλιά συνταγή, που αποτελείται από κομμάτια κρεάτων, ψιλοκομμένα κρεμμύδια σοταρισμένα με ελαιόλαδο, διάφορα μπαχαρικά, βούτυρο, σιτάρι κομμένο, ντομάτα και άλλα υλικά. Αυτό είναι το έθιμο της θυσίας του ταύρου.

Η κα Φανή Καλοκαιρινού περιγράφει στο Πρώτο Θέμα την ατμόσφαιρα στα χωριά της Θεσσαλίας, στα οποία οι κάτοικοι τους γιορτάζουν τον καβαλάρη άγιο, προστάτη των κτηνοτροφικών πληθυσμών. «Άμεσα συνδεδεμένη με το Πάσχα και την άνοιξη είναι η γιορτή του Αγίου Γεωργίου, η οποία συνήθως συμπίπτει με τη δεύτερη ημέρα του Πάσχα, όταν το Πάσχα γιορτάζεται μετά την 23η Απριλίου. Ο Άη Γιώργης, ο καβαλάρης  άγιος των βουνών, θεωρείται ο προστάτης των κτηνοτροφικών πληθυσμών, οι οποίοι ξεκινούν την άνοδό τους για ξεκαλοκαιριό στα βουνά μετά τη γιορτή του.

Είναι ο Άγιος που προστατεύει στα ορεινά τις εγκαταστάσεις των μετακινούμενων κτηνοτρόφων, Βλάχων και Σαρακατσαναίων. Οι τελευταίοι μάλιστα τον θεωρούν τον κατεξοχήν προστάτη Άγιο τους.
Επίσης, ο Άγιος Γεώργιος είναι προστάτης και των αγροτικών πληθυσμών, αφού προστατεύει τα σπαρτά και συμβάλλει στο να μεγαλώσουν. Την ημέρα της γιορτής του γινόταν ή ανανεωνόταν όλες οι ποιμενικές και γεωργικές συμφωνίες.

Εκτός όμως από τους ποιμενικούς και αγροτικούς πληθυσμούς, ο Άγιος Γεώργιος θεωρείται προστάτης της καθαρότητας του πόσιμου νερού, δρακοντοκτόνος, που σύμφωνα με την παράδοση, θανάτωσε τον δράκοντα της δίψας κι εξασφάλισε πόσιμο νερό.

Σε διάφορες περιοχές στη Θεσσαλία, την ημέρα του Άη Γιώργη γίνεται πανηγύρι και λιτάνευση της εικόνας του Αγίου στο χωριό. Ενδεικτικά στον νομό Λάρισας αναφέρουμε τον Πυργετό, τους Γόννους, ενώ στο Μακρυχώρι, ο Άγιος γιορτάζεται με το έθιμο των καβαλάρηδων», καταλήγει.