Εκτός από την πολύτιμη αυτή πηγή πρασίνου, η πυρκαγιά κατέστρεψε και έναν οικίσκο στον οποίο υπήρχαν διάφορα αντικείμενα από την εποχή της εκεί διαμονής της πρώην βασιλικής οικογένειας, όπως μαγειρικά σκεύη, διάφορες συσκευές, μια ιστορική ραπτομηχανή, μια σειρά από παλιά μπουκάλια, μπίρες της εποχής και σπάνια αναψυκτικά που γίνονταν εισαγωγή ειδικά για τη βασιλική οικογένεια, καθώς και σεντόνια, πετσέτες, μαξιλαροθήκες αλλά και βασιλικά εσώρουχα! Ωστόσο, ο οικίσκος αυτός που βρισκόταν πολύ κοντά στο κτίριο του ανακτόρου δεν φιλοξενούσε, σύμφωνα με τις μέχρι τώρα πληροφορίες του ΥΠΠΟ -καθώς δεν έχουν γίνει ακόμα επίσημες εκτιμήσεις- ούτε κειμήλια, ούτε ιστορικά τεκμήρια. Από την καταστροφική πυρκαγιά ζημιές υπέστη και ένα μεγάλο μέρος του Διευθυντηρίου που βρισκόταν δίπλα στον οικίσκο, η οικία Στουρμ, αλλά και το κτίριο προσωπικού, το μέγεθος των οποίων αναμένεται να καταγραφεί με ακρίβεια. Ευτυχώς, όμως, τα κεντρικά κτίρια του ιστορικού πυρήνα διασώθηκαν προφανώς επειδή λίγο πριν από την πυρκαγιά, παρότι δεν υπάρχει σύστημα δασοπροστασίας στην περιοχή, είχαν προηγηθεί οι απαραίτητες εργασίες καθαρισμού, ενώ η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας είχε προλάβει να δημιουργήσει αντιπυρικές ζώνες στα πέριξ του ιστορικού πυρήνα κτίρια, αλλά και στο σύνολο του κτήματος. Κανείς επίσης δεν θέλει να φανταστεί τι θα είχε συμβεί αν δεν είχε ολοκληρωθεί η υπογειοποίηση των δικτύων του ΔΕΔΔΗΕ ύστερα από πρωτοβουλία του ΥΠΠΟΑ – μπορεί να μη μιλούσαμε αυτή τη στιγμή για project Τατόι. Σημαντικό ρόλο επίσης έπαιξε η επιστράτευση του υπουργείου Πολιτισμού καθώς απομακρύνθηκαν άμεσα και εν τω μέσω της νυκτός, παρουσία της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη όλα τα πολύτιμα αντικείμενα και κειμήλια, τα οποία τώρα αναμένεται να καταμετρηθούν και να εκτιμηθούν με τον δέοντα τρόπο.
Προχωρούν οι μελέτες
Εύλογο, επομένως, ήταν μετά την πυρκαγιά να προκληθεί μεγάλη συζήτηση για το μέγεθος των καταστροφών, που θα δημιουργούσαν ενδεχομένως αναστολή του project Τατόι, με διάφορα δημοσιεύματα και σχετικές επερωτήσεις από πλευράς ΣΥΡΙΖΑ στη Βουλή. Παρ’ όλη την οικολογική καταστροφή, πάντως, την απώλεια κάποιων κινητών αντικειμένων και τις ζημιές στα επιμέρους κτίρια, τα τελευταία νέα είναι παραπάνω από αισιόδοξα, καθώς το project Τατόι δείχνει να προχωράει κανονικά. Οπως αποσαφήνισε σχετικά η υπουργός μιλώντας στο «ΘΕΜΑ»: «Το πρόγραμμα της αποκατάστασης, της ανάδειξης και της απόδοσης στο κοινό του ιστορικού πυρήνα του πρώην βασιλικού κτήματος του Τατοΐου -ένα εμβληματικό έργο με τεράστια πολιτιστική και αναπτυξιακή σημασία για την Αττική- αποτελεί προτεραιότητα όχι μόνο του υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού, αλλά συνολικά της κυβέρνησης. Εξαιτίας των καταστροφικών πυρκαγιών του καλοκαιριού χάθηκε ένα πολύ σημαντικό τμήμα του δάσους. Και αυτό μας πλήγωσε όλους. Ομως υπάρχει αισιοδοξία και θετικά δείγματα ότι η ζημία σταδιακά αποκαθίσταται και η φύση θα ανακτήσει την απώλεια. Σε ό,τι αφορά τον προγραμματισμό των έργων που υλοποιεί το υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού, αυτός προχωρεί χωρίς καθυστερήσεις, σύμφωνα με το χρονοδιάγραμμα που έχουμε εξαρχής θέσει. Το πολιτιστικό απόθεμα του κτήματος -ακίνητα και κινητά μνημεία- συντηρείται και αποκαθίσταται με τους χρηματοδοτικούς πόρους του ΕΣΠΑ 2014-2020 και του Ταμείου Ανάκαμψης. Ο στόχος μας παραμένει σταθερός: τα ιστορικά κτίρια -με προεξέχον το Ανάκτορο- να έχουν αποκατασταθεί μέχρι το τέλος του 2023, ώστε να αποδοθούν σε λειτουργία ανάλογα με τη χρήση τους- στο τέλος του 2025».
Για την ακρίβεια, το θερινό ανάκτορο στο κτήμα Τατοΐου -το οποίο αναμένεται να λειτουργήσει ως μουσείο- οδεύει προς δημοπράτηση ύστερα μάλιστα και από την αποδοχή των σχετικών αιτημάτων που είχε θέσει το ΥΠΠΟ προς το υπουργείο Υποδομών ώστε να υπάρξει εγγύηση οικονομικής επάρκειας και τεχνικής εμπειρίας από πλευράς της εταιρείας που θα αναλάβει το έργο καθώς οι εργασίες που απαιτούνται είναι εξαιρετικά εξειδικευμένες. Συγκεκριμένα, το υπουργείο Πολιτισμού υποστηρίζει πως «οι εργασίες που προβλέπεται να εκτελεστούν είναι εξαιρετικά εξειδικευμένες και ιδιαίτερα εκείνες που αφορούν στην επαναφορά των όψεων στην εποχή του Γεωργίου του Α’ με την απομάκρυνση των στοιχείων από οπλισμένο σκυρόδεμα και την κατασκευή των μεταλλικών χυτοσιδήρων εξωστών επί του κτιρίου, καθώς και στη διερεύνηση όλων των παλαιότερων στοιχείων που πιθανόν σώζονται στο εσωτερικό του κτιρίου και συνεπώς είναι απολύτως απαραίτητη η ανάλογη εμπειρία και εξειδίκευση των διαγωνιζομένων εργοληπτικών επιχειρήσεων σε έργα επί μνημείων, καθώς οποιαδήποτε κακοτεχνία ή αστοχία των εργασιών μπορεί να επιφέρει ανεπανόρθωτες ζημιές στο μνημείο». Σημαντικό, επίσης, είναι ότι έχουν εγκριθεί ήδη από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων οι μελέτες βάσει των οποίων θα μπορέσει να προχωρήσει τόσο η δημοπράτηση του έργου όσο και η αποκατάσταση του θερινού ανακτόρου, το οποίο έχει προϋπολογισμό 14,3 εκατ. ευρώ και θα χρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Ανάκαμψης.
1,15 εκατ. επισκέπτες
Ωστόσο, το project Τατόι δεν αφορά μόνο το κεντρικό Ανάκτορο, που είναι το βασικό σημείο αναφοράς και ο πόλος έλξης για επισκέπτες, τουρίστες και γενικότερα το κοινό που θα θελήσει να έρθει στην περιοχή, αλλά και όλα τα επιμέρους κτίρια, το ξενοδοχείο και ολόκληρο το κτήμα. Σημαντική στο σημείο αυτό είναι η συμβολή του Συλλόγου Φίλων του Τατοΐου που έχει συγκεντρώσει τις απαραίτητες δωρεές ώστε να προχωρήσουν οι μελέτες συγκεκριμένων κτιρίων – μόνο που θα πρέπει να εκτιμηθούν πρώτα οι καταστροφές ώστε να καταστεί εφικτή η υλοποίηση οποιουδήποτε σχεδίου. Πάντως ο γενικότερος σχεδιασμός προβλέπει ένα τεράστιο έργο που εκτιμά πως το κτήμα μπορεί να δέχεται 1,15 εκατομμύριο επισκέπτες τον χρόνο – τουλάχιστο σύμφωνα με τη μελέτη βιωσιμότητας που εκπόνησε, με χορηγία του Ιδρύματος Αθανασίου Λαζαρίδη η εταιρεία KPMG. Το υπό διαμόρφωση project προβλέπει την αξιοποίηση ολόκληρου του κτήματος Τατοΐου -και όχι μόνο του θερινού ανακτόρου- με πρόσβαση από τρεις εισόδους, χώρους στάθμευσης, δίκτυο μεταφοράς όπως shuttle bus αλλά και επιπλέον υποδομές όπως η σύνδεση της περιοχής με τα ΜΜΜ – βλέπε προαστιακός. Πρόκειται για ένα άκρως φιλόδοξο σχέδιο καθώς, εκτός από το υπουργείο Πολιτισμού που έχει την κύρια ευθύνη, εμπλέκονται διαφορετικά υπουργεία, τα οποία θα πρέπει να συντονιστούν ώστε όχι μόνο να προστατευτεί σωστά η περιοχή, αλλά και να αποκτήσει ρεύμα -είπαμε ότι μόλις πρόσφατα προχώρησε η υπογειοποίηση του δικτύου ρεύματος-, νερό και όλα τα απαραίτητα για την εύρυθμη λειτουργία του κτήματος στην ολότητά του. Με τις μελέτες πάντως να προχωρούν και τις εργασίες αποκατάστασης να υλοποιούνται, αυτό που θέτει ως προτεραιότητα το υπουργείο Πολιτισμού είναι να μπορέσουν να καταγραφούν και να εκτιμηθούν με τον σωστό τρόπο τα 110.000 αντικείμενα.
Τι θα γίνει με τα αντικείμενα
Σύμφωνα με προηγούμενη αυτοψία του «ΘΕΜΑτος» στο κτήμα Τατοΐου, οι υπάλληλοι του ΥΠΠΟ εργάζονταν νυχθημερόν για τη συλλογή και καταγραφή των αντικειμένων τα οποία μεταφέρονταν σε ειδικά κοντέινερ που έχουν τοποθετηθεί στην περιοχή. Τον τελευταίο χρόνο, μάλιστα, είχαν έρθει στο φως, εκτός από χρυσοποίκιλτες βασιλικές άμαξες και εντυπωσιακές Rolls-Royce, ανεκτίμητοι θησαυροί και συλλεκτικά κομμάτια όπως πίνακες, μπιμπελό και περίτεχνα έργα τέχνης, φωτιστικά και χειροποίητα χαλιά από τα βάθη της Περσίας, καθώς και μια σειρά από ρούχα, αναμνηστικά δώρα και αξεσουάρ. Μεταξύ άλλων, έχουν ήδη ξεχωρίσει διάφορα πολύτιμα ενδύματα, σπάνια εργαλεία, ενθύμια επετείων και επισκέψεων ηγετών, φωτογραφίες, έργα τέχνης, όπλα, βιβλία, παράσημα κ.ά. Δεδομένου λοιπόν ότι το έργο της καταγραφής και κυρίως της τεκμηρίωσης των αντικειμένων ειδικά ως προς την προέλευση, την αξία και τη σημασία τους, είναι πολύ απαιτητικό και απαιτεί πολύ χρόνο, λόγω του απόλυτου αριθμού τους, καθώς επιβάλλεται η αξιοποίηση επιστημόνων με ανάλογη εξειδίκευση, το υπουργείο θεώρησε καλό να ζητήσει τη συνδρομή ειδικών εμπειρογνωμόνων και φορέων υψηλού κύρους ώστε αυτή να γίνει με τον ταχύτερο και βέλτιστο τρόπο. Η συνεργασία του ΥΠΠΟΑ με τους αναγνωρισμένους φορείς και τους εξειδικευμένους εμπειρογνώμονες έχει ως στόχο την υψηλού επιπέδου τεκμηρίωση των περισσότερων από 110.000 κινητών πολιτιστικών αγαθών, τα οποία ανήκαν στην τέως βασιλική οικογένεια και χρησιμοποιούνταν τόσο στο Τατόι όσο και στις υπόλοιπες βασιλικές κατοικίες (Ανάκτορο Αθηνών, Ψυχικό, Μον Ρεπό Κέρκυρας, Μονοδένδρι Λάρισας κ.α.). Μέρος των αντικειμένων αυτών πρόκειται να αξιοποιηθεί στις μόνιμες εκθέσεις του κεντρικού μουσείου, που έχει προγραμματιστεί να δημιουργηθεί στο κτίριο του Ανακτόρου, αλλά και σε άλλους μουσειακούς χώρους, οι οποίοι αναμένεται να δημιουργηθούν εντός του κτήματος Τατοΐου, όπως μουσεία των αυτοκινήτων και των αμαξών, ενώ κάποια άλλα θα μπορέσουν να αξιοποιηθούν σε επιμέρους θεματικές περιοδικές εκθέσεις. Εμφαση επίσης αναμένεται να δοθεί και στην ανάδειξη της αγροκτηνοτροφικής και αγροδιατροφικής ιστορίας και δραστηριότητας του κτήματος, αφού διάσημο ήταν το βούτυρο Δεκελείας αλλά και το κρασί που έδιναν οι αμπελώνες της περιοχής.
Προκειμένου η εκτίμηση να γίνει με τον δέοντα τρόπο το ΥΠΠΟΑ προχώρησε στη σύναψη ειδικών μνημονίων συνεργασίας με θεσμικούς φορείς και εμπειρογνώμονες υψηλού κύρους εγκαινιάζοντας συστηματική συνεργασία με θεσμικούς φορείς, μουσειακούς οργανισμούς και ακαδημαϊκά ιδρύματα, καθώς και με εξειδικευμένους επιστήμονες και εμπειρογνώμονες για την τεκμηρίωση των περισσότερων από 110.000 κινητών αντικειμένων της τέως βασιλικής οικογένειας, ο αριθμός των οποίων αυξάνεται δυναμικά, καθώς ακόμη δεν έχει εξαντληθεί η σχετική έρευνα. Τα μνημόνια υπεγράφησαν από την υπουργό Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη και τους εκπροσώπους του Μουσείου Μπενάκη, του Μουσείου Γουλανδρή Φυσικής Ιστορίας, της Ιστορικής και Εθνολογικής Εταιρείας της Ελλάδος, του Πελοποννησιακού Λαογραφικού Ιδρύματος και του Ναυτικού Μουσείου της Ελλάδος. Στο ίδιο πλαίσιο ξεκινά η συνεργασία του ΥΠΠΟΑ με το Γεωπονικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, την Ελληνική Λαογραφική Εταιρεία, καθώς και με επιστήμονες υψηλής εξειδίκευσης σε συγκεκριμένα πεδία, όπως με την επίτιμη διευθύντρια Συλλογών και Μουσειολογικού Προγραμματισμού της Εθνικής Πινακοθήκης Ολγα Μεντζαφού-Πολύζου, ειδική εμπειρογνώμονα για τη συλλογή έργων τέχνης, την ιστορικό Εφαρμοσμένων Τεχνών Ευφροσύνη Ρούπα, εξειδικευμένη στα αντικείμενα βιομηχανικού σχεδιασμού), και τον Κώστα Σταματόπουλο, για την ιστορική τεκμηρίωση.
