Πόσο μπορεί να επηρεάσει τη ζωή των μαύρων πολιτών στις ΗΠΑ η απεικόνιση της Χάριετ Τάμπμαν επάνω στο χαρτονόμισμα των 20 δολαρίων; Πού σταματά ο συμβολισμός και πού ξεκινούν οι ουσιαστικές επιδράσεις μιας τέτοιας κίνησης; Και πώς θα καταφέρει να αποδείξει ο νέος αμερικανός πρόεδρος ότι πραγματικά εννοεί τις προεκλογικές του διακηρύξεις γύρω από την ισότητα; Μόλις μια εβδομάδα μετά την ορκωμοσία του, ο Τζο Μπάιντεν μοιάζει να περνά τα «τεστ» των ψηφοφόρων του το ένα μετά το άλλο, προσφέροντας αιτίες για ελπίδα στις καταπιεσμένες κοινότητες των ΗΠΑ.
Εδώ και χρόνια, στην Αμερική εξελίσσεται με συζήτηση που αφορά τα… χαρτονομίσματα. Συγκεκριμένα, φωνές φεμινιστριών και εκπροσώπων της μαύρης κοινότητας τόνιζαν ότι κοιτάζοντας τα αμερικανικά δολάρια, θα ήταν εύκολο να πιστέψει κανείς ότι οι μόνες σημαντικές προσωπικότητες που είχαν περάσει από την ιστορία της χώρας ήταν λευκοί ισχυροί άνδρες. Ο Μπάιντεν δίνει μια πρώτη απάντηση και στις δύο πτυχές της συγκεκριμένης διαμαρτυρίας, με μια κίνηση-ματ: Τοποθετεί στο χαρτονόμισμα των 20 δολαρίων για πρώτη φορά μια μαύρη γυναίκα, την Χάριετ Τάμπμαν.
Η Τάμπμαν ξεκίνησε τη ζωή της ως σκλάβα και από πολύ νεαρή ηλικία βίωσε ακραία κακοποίηση στα χέρια των ιδιοκτητών της. Μάλιστα, η βία που υπέστη συμπεριλάμβανε ένα σοβαρό τραύμα στο κεφάλι, που την «προίκισε» με υπερυπνία, ζαλάδες και πόνους που διήρκεσαν για όλη της τη ζωή. Το 1849 κατάφερε να δραπετεύσει, επιστρέφοντας όμως για να σώσει την οικογένειά της. Σταδιακά, δημιούργησε ένα δίκτυο από ακτιβιστές και ασφαλή σπίτια, που έμεινε στην αμερικανική ιστορία με το όνομα «Υπόγειος Σιδηρόδρομος» μέσω του οποίου διέσωσε δεκάδες ακόμη σκλάβους. Επιπλέον, πολέμησε στον αμερικανικό εμφύλιο ως ένοπλη ανιχνεύτρια και κατάσκοπος για τον στρατό των ΗΠΑ και στα τελευταία χρόνια της ζωής της πάλεψε για το δικαίωμα ψήφου των γυναικών.
Ουσιαστικά, τοποθετώντας την Τάμπμαν στο χαρτονόμισμα των 20 δολαρίων, η κυβέρνηση Μπάιντεν στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα: Οι ΗΠΑ οικοδομήθηκαν (και) χάρη στις θυσίες των γυναικών και των μαύρων πολιτών. Οι ΗΠΑ πλούτισαν (και) πάνω στο αίμα των σκλάβων. Οι ΗΠΑ αναγνωρίζουν ότι τα δικαιώματα που κατακτήθηκαν από τους σημερινούς πολίτες της αποτελούν ένα σημαντικό κομμάτι του σημερινού της χαρακτήρα και οι σκληροί αγώνες τους απέναντι στην καταπίεση δεν πρέπει να κρύβονται, προκειμένου να επιτευχθεί η ενότητα της χώρας, αλλά να αναδεικνύονται, προκειμένου να μην οδηγηθούμε ξανά στη φρίκη του παρελθόντος.
Προκειμένου να θεωρήσει κανείς ότι η συγκεκριμένη κίνηση έχει ουσιαστική αξία και δεν στοχεύει απλώς στην αποκλιμάκωση των φυλετικών εντάσεων που μαίνονται στις ΗΠΑ από το καλοκαίρι και έπειτα, θα πρέπει να συνοδεύεται και από μια σειρά από ουσιαστικά μέτρα, που θα εξασφαλίζουν έμπρακτα τη βελτίωση της καθημερινότητας των μαύρων πολιτών της χώρας.
Ήδη ο νέος πρόεδρος έχει δώσει θετικά δείγματα γραφής σε αυτό τον τομέα: Την Τρίτη, υπέγραψε τέσσερα προεδρικά διατάγματα που προωθούν τη φυλετική ισότητα σε ό,τι αφορά τη στέγαση –μια τεράστια πληγή για τις ΗΠΑ, δίνουν τέλος της ομοσπονδιακής χρήσης ιδιωτικών φυλακών, επιβεβαιώνουν εκ νέου τη δέσμευση της κυβέρνησης στην αυτονομία των αυτοχθόνων φυλών και επιδιώκουν την καταπολέμηση του ρατσισμού εις βάρος των Αμερικανών με καταγωγή από την Ασία ή τα νησιά του Ειρηνικού.
Επιπλέον, από την πρώτη στιγμή έχει καταστεί σαφής η διάθεση της νέας κυβέρνησης να τοποθετήσει γυναίκες και άτομα μειονοτικής καταγωγής σε ανώτερα αξιώματα. Εμβληματικό παράδειγμα αποτελεί, φυσικά, η ανάδειξη της Κάμαλα Χάρις σε αντιπρόεδρο των ΗΠΑ, αλλά και η επιλογή της Σούζαν Ράις ως σύμβουλο εσωτερικής πολιτικής. Άλλωστε, αυτού του είδους οι κινήσεις έπαιξαν κεντρικό ρόλο στην τεράστια δημοτικότητα των Δημοκρατικών μεταξύ των μαύρων ψηφοφόρων στις εκλογές του Νοεμβρίου.
Ο ίδιος ο Μπάιντεν έχει τοποθετηθεί ανοιχτά σε σχέση με το ζήτημα, αναφερόμενος στη δολοφονία Φλόιντ ως «σημείο καμπής για την στάση της χώρας απέναντι στο ζήτημα της φυλετικής δικαιοσύνης» και απαιτώντας να δοθεί τέλος στην «συντριβή των μειονοτικών κοινοτήτων» που προκάλεσε ο κοροναϊός. Ταυτόχρονα, μια από τις πρώτες του κινήσεις όταν ανέλαβε την αμερικανική εξουσία, ήταν να εκδώσει προεδρικό διάταγμα για την καταπολέμηση του συστημικού ρατσισμού σε πολλαπλά επίπεδα της αμερικανικής διοίκησης. Στόχος του δεν είναι μόνο να αντιστρέψει τις ρατσιστικές πολιτικές που εισήγαγε η κυβέρνηση Τραμπ, αλλά και να ανταποκριθεί στα αιτήματα των αντιρατσιστών που κατέλαβαν στη διάρκεια του καλοκαιριού τους δρόμους των ΗΠΑ καλώντας σε περισσότερη φυλετική δικαιοσύνη.
Τέλος, έχει ήδη προτείνει ένα νέο πακέτο αναθέρμανσης της οικονομίας που έχει πληγεί από τον κοροναϊό, ύψους $1,9 τρισ., το οποίο περιλαμβάνει πολιτικές κατά της φτώχειας και ανακούφισης των ανέργων, ικανές σύμφωνα με την κυβέρνηση να μειώσει τη φτώχεια των μαύρων νοικοκυριών κατά ένα τρίτο και των νοικοκυριών με καταγωγή από τη Λατινική Αμερική κατά 40%.
Η φυλετική ανισότητα στις ΗΠΑ είναι πιο βαθιά ριζωμένη από ό,τι μπορεί να αντιληφθεί με την πρώτη ματιά ένας εξωτερικός παρατηρητής. Και μπορεί λίγοι να είναι εκείνοι που θα τολμούσαν να υπερασπιστούν τις δουλοκτητικές κοινωνίες στο σήμερα, όμως, για παράδειγμα, ο αποκλεισμός των μαύρων πολιτών από φθηνές κατοικίες και δάνεια που προσφέρονταν αφειδώς μέχρι πριν μερικές δεκαετίες στους λευκούς συμπολίτες τους εξακολουθεί να προκαλεί τριβές μέχρι το σήμερα. Οι συνέπειες αυτών των πιο «διακριτικά» ρατσιστικών πολιτικών, έχουν σε μεγάλο βαθμό διαμορφώσει το σημερινό τοπίο της φυλετικής ανισότητας δημιουργώντας οικονομικά χάσματα με βάση το χρώμα, αλλά και γκέτο υψηλής φτώχειας και εγκληματικότητας. Κι αυτή δεν είναι παρά μία από τις αμέτρητες πτυχές και διακλαδώσεις του αμερικανικού συστημικού ρατσισμού.
Ένα πρόβλημα με τόσα πρόσωπα, απαιτεί πραγματική διάθεση για πολυεπίπεδες λύσεις –και είναι πολύ νωρίς για να κριθεί αν οι κινήσεις του Μπάιντεν στηρίζονται σε ουσιαστική διάθεση για μια μεταμόρφωση της κοινωνίας των ΗΠΑ ή απλώς στοχεύουν στην επίτευξη ενός κλίματος συναίνεσης που θα χαρίσει στην νέα κυβέρνηση μια πολύτιμη «περίοδο χάριτος».
Και φυσικά, μένει να δούμε αν η ύπαρξη ατόμων που προέρχονται από καταπιεσμένες κοινότητες σε θέσεις εξουσίας θα αποτελέσουν πράγματι δομικά υλικά μιας ισότιμης κοινωνίας –αλλά και ποια θα είναι η στάση τους απέναντι σε πιθανές μελλοντικές συγκρούσεις των ΗΠΑ με άλλα κράτη, ικανές να δημιουργήσουν στρατιές νέων εκτοπισμένων, καταδικασμένων και σύγχρονων σκλάβων.
